پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته حقوق «M.A»
گرایش: جزا وجرم شناسی
آسیب شناسی اجرای علنی مجازات ها از منظر جامعه شناسی کیفری
چکیده
هدف از پژوهش حاضر آسیب شناسی اجرای علنی
مجازات ها از منظر جامعه شناسی کیفری می باشد. جامعه شناسی که از لفظ
سوشیتی به معنای اجتماع مشتق شده است، از علوم و رشته های قدیمی در بین
انسانها است که البته تا زمانی که بعداً گفته خواهد شد ،به این عنوان وجود
نداشته است. اما مفاهیم ، نگرش ها و روش های آن در لابلای اندیشه های
پیشینیان به خوبی نمود یافته است. جامعه‌شناسی کیفری ش شاخه ای از جامعه
شناسی حقوق بوده و به مطالعه فرآیند قانونگذاری، چگونگی انعکاس مجازات در
جامعه، میزان کارآیی مجازات، میزان بازدارندگی مجازات (مانند اعدام) و
بالاخره فرآیند دادرسی کیفری می پردازد. یکی از مسائلی که در جامعه شناسی
کیفری مطرح است اجرای علنی مجازات و آسیب شناسی این مسئله است . علنی بودن
مجازات به مفهوم منتشر کردن و آشکار نمودن آن است و آشکار نمودن مجازات، دو
معنا دارد: یکی این که فقط خبر آن در بین مردم منتشر گردد و دوم این که
علاوه بر اطلاع مردم، حضور آنان نیز در زمان اجرای حکم لازم است. اجرای
علنی به این معنا است که مجازات در مکانی اجرا شود که اگر کسانی مایل به
حضور در آن مکان باشند، بتوانند حضور یابند و کسی مانع حضور آنها نشود.
یقینا فردی که در انظار عمومی و در ملأ عام مجازات می‌شود غیر از تحمل
مجازات مربوطه رنج نگاه‌های حاکی از ملامت، تنفر، تمسخر و ... را نیز متحمل
شده و به شخصیت وی لطمات جبران‌ناپذیری وارد می‌آید و افراد جامعه را که
پیرامون وی گرد آمده‌اند را دشمنانی می‌پندارد که از مشاهده درد و رنج او
لذت می‌برند و این تصور حائلی بین او و جامعه ایجاد می کند که اصلاح و
بازگشت وی را غیر ممکن و یا دشوار می‌سازد. از لحاظ حقوقی نیز می‌توان بر
اجرای مجازات در ملأعام ایراد، بدین‌سبب که ماده 10 آیین‌نامه نحوه اجرای
احکام، تصمیم‌گیری راجع به محل اجرای حکم شلاق و اعدام به نظر دادگاه محول
شده و از طرف دیگر دیدگاه‌های قضات راجع به اجرای مجازات در ملأعام متفاوت
است.برخی از قضات، مجازات در ملأعام را دارای آثار مثبت ارزیابی کرده و
بدان حکم می‌کنند و برخی نیز آن را دارای تبعات منفی فردی و اجتماعی دانسته
و به صدور آن راضی نیستند.
کلمات کلیدی:
اجرای علنی
مجازات
جرم
ملا عام
مقدمه
در این تحقیق به تحلیل اجرای علنی مجازات
از دیدگاه جامعه شناسی کیفری پرداخته می شود این فصل شامل بخش هایی چون
بیان مساله و ضرورت و اهمیت و اهداف و فرضیات پژوهشی تنظیم شده است.
الف) بیان مساله
جامعه شناسی که از لفظ سوشیتی به معنای
اجتماع مشتق شده است، از علوم و رشته های قدیمی در بین انسانها است که
البته تا زمانی که بعداً گفته خواهد شد، به این عنوان وجود نداشته است؛ اما
مفاهیم، نگرش ها و روش های آن در لابلای اندیشه های پیشینیان به خوبی نمود
یافته است. پیامبران و نوابغ به عنوان افراد برجسته ی تاریخ بشر، مفاهیم
مهمی از نظرات جامعه شناسانه را در عبارات خود بیان می کردند. در این میان
بحث جامعه شناسی از منظر کیفری مطرح است. جامعه‌شناسی کیفری شاخه ای از
جامعه شناسی حقوق بوده و به مطالعه فرآیند قانونگذاری، چگونگی انعکاس
مجازات در جامعه، میزان کارآیی مجازات، میزان بازدارندگی مجازات (مانند
اعدام) و بالاخره فرآیند دادرسی کیفری می پردازد. اینها موضوعات مورد بررسی
جامعه شناسی کیفری هستند یعنی از لحظه کشف جرم تا لحظه اجرای مجازات.
جامعه شناسی کیفری به دنبال علت شناسی جرم نیست. به دنبال چگونگی تولد،
تحول، رشد و افول نهادهای حقوق کیفری است. رویکرد جامعه شناسی کیفری یک
رویکرد علت شناسی نیست بلکه نهاد شناسی است. مثلاً می گوید چرا در کشور ما
تعلیق یا آزادی مشروط عملاً جا نیفتاده است. یا مثلاً در کشور ما علیرغم
جرم انگاری ربا از سال 1375، مواردتعقیب این جرم و محکومیت به آن طبق
مطالعات انجام شده، بسیار اندک بوده است . یکی از مسائلی که در جامعه شناسی
کیفری مطرح است اجرای علنی مجازات و آسیب شناسی این مسئله است. علنی بودن
مجازات به مفهوم منتشر کردن و آشکار نمودن آن است و آشکار نمودن مجازات، دو
معنا دارد: یکی این که فقط خبر آن در بین مردم منتشر گردد و دوم این که
علاوه بر اطلاع مردم، حضور آنان نیز در زمان اجرای حکم لازم است. پس اعلان
مجازات از نظر لغت در دو مصداق: «اطلاع مردم» و «حضور مردم» عینیت پیدا می
کند، ولی سخن ما این است که اعلان مجازات در اصطلاح فقها صرفا با حضور
مردم، عینیت پیدا می کند; زیرا شواهد محکم و متقنی وجود دارد که نشان می
دهد اعلان مجازات تنها با حضور مردم محقق می شود و صرف اطلاع، کافی نیست.
برخی از نویسندگان بین اجرای علنی حدود و اجرای حد در ملا عام تفکیک قائل
شده و می گویند: اجرای مجازات در ملا عام فاقد هر گونه مستند شرعی است و
هیچ دلیلی وجود ندارد که باید مجازات در ملا عام اجرا گردد. بین علنی بودن
مجازات و اجرای مجازات در ملا عام تفاوت اساسی وجود دارد.
فهرست مطالب
الف)بیان مساله 1
ب)ضرورت و اهمیت تحقیق 3
ج)فرضیه های تحقیق: 4
د)پیشینه تحقیق 4
و) اهداف پژوهش: 5
1. بررس هدف کلی: 5
اهداف اختصاصی: 5
ز)روش تحقیق 5
فصل اول
1-1-جرم 8
1-1-1-تعریف لغوی جرم 8
1-1-2-تعریف اصطلاحی جرم 8
1-1-3-تعریف جرم از دیدگاه های مختلف 9
1-1-4-تعریف جرم از نظر فقها 9
1-1-5-تعریف جرم از دیدگاه حقوق دانان 10
1-1-6-تعریف مجازات در حقوق اسلام 11
1-1-7-تعریف مجازات در حقوق عُرفی 12
1-2-شناخت مجازات 15
1-2-1- خصوصیات مجازات ها 17
1-2-1-1- ترهیبی و یا رنج آور بودن 17
1-2-1-2- خصیصه ترذیلی (رسوا کننده) 18
1-2-1-3- خصیصه مشخص بودن 19
1-2-1-4- خصیصه قطعیت 20
1-2-2- مبانی مجازت ها 21
1-2-2-1-مبانی نظریه بازدارندگی مجازات ها 21
1-2-2-2- نظریه مکافات عمل یا اثر وضعی جرم 22
1-2-2-3-نظریه اصلاحی و دفاعی مجازات 23
1-2-3- اصول حاکم بر مجازات ها 23
1-2-3-1- اصل قانونی بودن مجازات ها 24
1-2-3-2- تساوی مجازات ها 25
1-2-3-3-اصل شخصی بودن مجازات ها 26
1-2-4- انواع مجازات ها 27
1-2-4-1- طبقه بندی مجازات ها بر اساس درجه آنها 27
1-2-4-2-مجازات اصلی 27
1-2-4-3- مجازات تبعی 28
1-2-4-4- مجازات تکمیلی 28
1-2-5- طبقه بندی مجازات ها بر حسب ماهیت عینی آن ها 28
1-2-5-1-مجازات های بدنی 28
1-2-5-2-مجازات های سالب و محدود کننده آزادی 30
1-2-5-3-مجازات های مالی 31
1-2-5-4-مجازات های ممنوعیت از اشتغال به کسب یا شغل یا حرفه 31
1-2-5-5-مجازات های سالب حق 31
1-2-5-6-مجازات های سالب حیثیت 32
1-2-6- اقدامات تامینی و تربیتی 32
1-3-تعریف علن وملأعام 33
1-3-1- معنای لغوی 33
1-3-2- معنای اصطلاحی 34
1-3-3-تعریف ملأعام 34
1-3-3-1- معنای لغوی 34
1-3-3-2 معنای اصطلاحی 35
1-4-جامعه شناسی کیفری 36
1-5-جامعه شناسی انحراف 42
1-6-جامعه شناسی حقوقی 44
1-7-جامعه شناسی سیاسی 46
1-8-جامعه شناسی سازمان ها و تشکیلات 48
آسیب شناسی اجرای علنی مجازات ها 52
2-1- اجرای علنی مجازاتها از دیدگاه حقوق اسلام 53
2-2-مشروعیت اجرای علنی مجازات 54
2-2-1-موارد اجرای علنی مجازات 56
2-2-2مفهوم علنی بودن مجازات 62
2-3-بررسی اجرای علنی مجازاتها در مقررات کیفری ایران 67
2-3-1-ضرورت طرح موضوع اجرای علی مجازات ها 70
2-3-2-جایگاه اجرای علنی مجازات ها در قوانین جزایی ایران: 72
2-3-2-1- جایگاه اجرای علنی مجازات ها در فقه 76
2-3-2-2- بحث انتقادی 79
2-4-دیدگاه های مثبت و منفی درباره اجرای علنی مجازات 85
2-4-1-آثار مثبت اجرای علنی مجازات 85
2-4-1-1- ارعاب و بازدارندگی فردی و اجتماعی 85
2-4-1-2- تنبیه و اصلاح بزهکار 86
2-4-1-3- اصلاح جامعه 86
2-4-1-4- جلوگیری از شایعه سازی در اجرای کیفرها 86
2-4-1-5-نمایش قبح جرم به جامعه و پیشگیری از تعطیلی کیفرها 86
2-4-1-6- شناساندن چهره واقعی بزهکار به اجتماع 86
2-4-1-7-برقراری نظم و آرامش عمومی 87
2-4-2-آثار منفی اجرای علنی مجازات 87
2-4-2-1- از بین بردن زمینه اصلاح و بازپروری بزهکار 87
2-4-2-2- ایجاد حس انتقام و کینه در بزهکار 88
2-4-2-3- اشاعه جرم در جامعه (جرم آفرینی) 88
2-4-2-4- بروز طغیان و شورش عمومی 88
2-4-2-5- عدم رعایت اصل شخصی بودن مجازات ها 89
2-4-بحث و نتیجه گیری 90
2-5-پیشنهادها 107
