|
پایان نامه بررسی تاثیر آموزش پیش دبستانی بر یادگیری مهارتهای روانی ـ حرکتی و سازگاری اجتماعی دانش آموزان
پایان نامه بررسی تاثیر آموزش پیش دبستانی بر یادگیری مهارتهای روانی ـ حرکتی و سازگاری اجتماعی دانش آموزان در 125 صفحه ورد قابل ویرایش
|
|
| دسته بندی | علوم انسانی |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 151 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 125 |
پایان نامه بررسی تاثیر آموزش پیش دبستانی بر یادگیری مهارتهای روانی ـ حرکتی و سازگاری اجتماعی دانش آموزان در 125 صفحه ورد قابل ویرایش
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: مقدمه
مقدمه................................................................................................................................................................. 1
بیان مساله ....................................................................................................................................................... 2
ضرورت و اهداف تحقیق ................................................................................................................................. 6
اهداف پژوهش ................................................................................................................................................ 7
فرضیه های پژوهش ........................................................................................................................................ 7
تعاریف و اصطلاحات ...................................................................................................................................... 8
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش
خلاصه ای از فصل دوم ............................................................................................................................... 11
تاریخچه آموزش پیش دبستانی .................................................................................................................. 11
تعریف دوره پیش دبستانی ......................................................................................................................... 21
ویژگیهای کودک در دوره پیش دبستانی .................................................................................................. 21
اهداف دوره پیش دبستانی ......................................................................................................................... 25
مهارتهای روانی ـ حرکتی در دوره دبستان ............................................................................................... 27
تحول حرکت در کودکان دبستانی ............................................................................................................. 29
مهارتهای روانی ـ حرکتی ........................................................................................................................... 31
سازگاری اجتماعی ....................................................................................................................................... 42
روابط با همسالان ........................................................................................................................................ 48
وظیفه مهد کودک و مراکز پیش دبستانی از دیدگاه آدلر ....................................................................... 66
پیشینه پژوهش ............................................................................................................................................ 73
فصل سوم: روش شناسی
روش پژوهش ............................................................................................................................................... 90
ابزار پژوهش ................................................................................................................................................. 90
جامعه آماری ................................................................................................................................................ 92
گروه نمونه و روش نمونه گیری .................................................................................................................. 92
متغیرها ......................................................................................................................................................... 93
روش اجرای پژوهش ................................................................................................................................... 93
روشهای آماری ............................................................................................................................................. 93
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات
تجزیه و تحلیل نتایج ................................................................................................................................... 95
یافته های جانبی پژوهش ........................................................................................................................ 102
فصل پنجم: یافته های پژوهش و بحث دربارة نتایج آن
محدودیت های پژوهش ........................................................................................................................... 118
پیشنهادات ................................................................................................................................................ 118
منابع ............................................................................................................................................................... 121
ضمائم .......................................................................................................................................................... 130
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول شماره 2- مقوله های اصلی در حوزه روانی ـ حرکتی ..................................................................... 34
جدول شماره 1-2- شاخص های رشد رفتار طبیعی ................................................................................ 55
جدول شماره 2-2- مراحل رشد روانی ـ اجتماعی اریکسون .................................................................... 59
جدول شماره 3-2- تشخیص هدفهای کودکان ناسازگار .......................................................................... 68
جدول شماره 1- توزیع فراوانی آزمودنیها بر حسب جنسیت ..................................................................... 95
جدول شماره 2- توزیع فراوانی آزمئدنیها برحسب گروه آموزش دیده و آموزش ندیده ........................... 95
جدول شماره 3- توزیع فراوانی آزمودنیها بر حسب ................................................................................... 96
جدول شماره 4- توزیع فراوانی آزمودنیها بر حسب کلاس ........................................................................ 96
جدول شماره 5- توزیع فراوانی شغل پدر آزمودنیها ................................................................................. 97
جدول شماره 6- توزیع فراوانی شغل مادر آزمودنیها ................................................................................. 97
جدول شماره 7- توزیع فراوانی سطح تحصیلات پدر آزمودنیها ................................................................ 98
جدول شماره 8- توزیع فراوانی سطح تحصیلات مادر آزمودنیها ............................................................... 98
جدول شماره 9- مقایسه میانگینهای گروه آموزش دیده و آموزش ندیده در مهارتهای روانی ـ حرکتی . 99
جدول شماره 10- مقایسه میانگینهای سازگاری اجتماعی و مؤلفه های آن در دو گروه آموزش دیده و
آموزش ندیده ............................................................................................................................................. 100
جدول شماره 11- مقایسه میانگینهای دختران و پسران آموزش دیده در متغیر مهارتهای روانی ـ حرکتی 100
جدول شماره 12- مقایسه میانگینهای دختران و پسران آموزش ندیده در متغیر مهارتهای روانی ـ حرکتی 101
جدول شماره 13- مقایسه میانگینهای دختران و پسران آموزش دیده در سازگاری اجتماعی ................. 101
جدول شماره 14- مقایسه میانگینهای دختران و پسران آموزش ندیده در سازگاری اجتماعی .............. 102
جدول شماره 15- مقایسه میانگینهای دختران و پسران در مهارتهای روانی ـ حرکتی و سازگاری اجتماعی 102
جدول شماره 16- مقایسه میانگینهای دو گروه آموزش دیده و آموزش ندیده به تفکیک سن در دو متغیر
مهارتهای روانـی ـ حرکتی و سازگاری اجتماعی ........................................................................................ 103
جدول شماره 17- مقایسه میانگینهای گروه آموزش دیده و آموزش ندیده به تفکیک جنس در
مهارتهای روانی ـ حرکتی و سازگاری اجتماعی .......................................................................................... 104
جدول شماره 18- مقایسه میانگینهای مهارتهای روانی ـ حرکتی و سازگاری اجتماعی دانش آموزان
براساس وضعیت اشتغال مادر ...................................................................................................................... 105
جدول شماره 19- مقایسه میانگینهای مهارتهای روانی ـ حرکتی براساس شغل پدر با استفاده از
تحلیل واریانس یک طرفه .......................................................................................................................... 105
جدول شماره 20- آزمون توکی برای تشخیص تفاوتهای معنادار بین میانگین ها ................................. 106
جدول شماره 21- مقایسه میانگینهای سازگاری اجتماعی براساس شغل پدر با استفاده از
تحلیل واریانس یک طرفه .......................................................................................................................... 106
جدول شماره 22- مقایسه میانگین های روانی ـ حرکتی کودکان براساس تحصیلات پدر با استفاده
از تحلیل واریانس یک طرفه ...................................................................................................................... 107
جدول شماره 23- آزمون تعقیبی توکی برای تعیین معناداری تفاوت میانگین های روانی ـ حرکتی
براساس تحصیلات پدر ............................................................................................................................... 107
جدول شماره 24- مقایسه میانگینها در اسزگاری اجتماعی براساس تحصیلات پدر با استفاده از تحلیل واریانس
یک طرفه .................................................................................................................................................... 108
جدول شماره 25- آزمون توکی برای مقایسه میانگینها در سازگاری اجتماعی براساس تحصیلات پدر 108
جدول شماره 26- مقایسه میانگین مهارتهای روانی ـ حرکتی براساس تحصیلات مادر با استفاده از تحلیل
واریانس یک طرفه ....................................................................................................................................... 109
جدول شماره 27- آزمون توکی برای مقایسه دو به دو میانگینهای روانی ـ حرکتی براساس تحصیلات مادر 109
جدول شماره 28- مقایسه میانگین سازگاری اجتماعی براساس تحصیلات مادر با استفاده از تحلیل واریانس
یک طرفه .................................................................................................................................................... 110
جدول شماره 29- همبستگی بین زیرمقیاسهای سازگاری اجتماعی با یکدیگر و با مهارتهای روانی ـ حرکتی 111
مقدمه:
موفقیت کودکان در مدرسه تا حدودی به رویدادهایی بستگی دارد که آنها قبل از ورود به مدرسه تجربه کردهاند. آمادگی کودکان برای ورد به مدرسه و موفقیت بعدی آنها در تحصیل، با جنبههای مختلف رشد آنها مرتبط است. عواملی از قبیل رشد جسمی، اجتماعی، شناختی، دانشی و چگونگی یادگیری در تعیین موفقیت آنها در مدرسه نقش دارند.
در گذشته، عقیده بسیاری بر این بود که ورود کودکان به دبستان، آغاز یادگیری و شکوفایی آنها در همه ابعاد رشد است. اما امروزه در پرتو تلاش صاحبنظران مختلف، مسیر تفکر و برنامهریزی به سمت بارور کردن آموزشهای پیش از دبستان، به عنوان پیشنیاز ورود کودکان به مدرسه، تغییر کرده است. بیشک پیشرفت در ابعاد گوناگون رشد در سنین بالاتر و حتی مرحله زمینهسازی برای اصلاح اعمال و حرکات مختلف کودکان با توجه به پژوهشهای اخیر (برای مثال ویلیامز1، 1983؛ به نقل از مفیدی، 1375)، نوعی دگرگونی اندیشه را در زمینه رشد جسمی و حرکتی کودکان در سالهای اولیه کودکی به وجود آورده است. در دو سه دهه اخیر نیز در بسیاری از موسسههای آموزشی و تربیتی (به ویژه در جامعه ما) تمایل و گرایش زیادی در چرخش تاکید از مهارتهای حرکتی و جسمی به سمت زمینههای رشد شناختی و ذهنی کودکان حس شده است (مفیدی، 1375). هر چند مهارتهای حرکتی و شناختی لازم و ملزوم یکدیگرند و در برخی از دیدگاههای رشد مثل تئوری پیاژه2 (1374)، مهارتهای حرکتی زیربناء و لازمة مهارتهای شناختی هستند.
با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی در قرن حاضر و تبلور این نکته که شکوفایی یک کشور از بستر آموز/ش و پرورش برمی خیزد، نیاز به گسترش دوره پیش از دبستان، بیش از گذشته خود را نمایان می سازد. بنابراین لازم است که برنامه کیفی و کمی مناسب و در خور نیازهای جسمی و روانی برای کودکان پیشدبستانی، با توجه به ویژگیهای این دوره از رشد، تهیه و تدارک دیده شود. اما پیش نیاز برنامهریزی و سرمایهگذاری در این زمینه، انجام پژوهشهایی است از روش شناسی و مبنای نظری درستی برخوردار باشند تا با توجه به نتایج حاصله، بتوان تا حدودی نیازهای جامعه در این زمینه برطرف شود و گامهایی هر چند جزئی در زمینه بهبود وضعیت آموزشی و تربیتی برداشته شود.
بیان مسأله:
درخصوص آموزش پیش دبستانی، دیدگاههای مختلف و گاه متعارضی ارائه شده است. از یک سو افرادی نظیر الکایند[1]، 1987؛ سیگل[2]، 1987؛ کانینگ[3] و لیون[4]، 1991؛ به نقل از لفرانسیوس[5]، 1996) معتقدند که نباید کودکان را بی محابا به سمت آموزش های پیش دبستانی بکشانیم و جو حاکم بر بسیاری از برنامه های پیش دبستانی ممکن است کودکان آنطور که باید و شاید به سوی پیشرفت رهنمون نسازد. دلیلی که برای تدارک برنامه پیش دبستانی وجود دارد این است که در حین آموزش های پیش از دبستان، کودکان تجاربی را می آموزند که ممکن است در خانه نتوانند از اثرات مثبت چنین تجاربی برخوردار باشند. اما کانینگ و لیون (1991؛ به نقل از لفرانسیوس، 1996) بر این باورند که افسانه تجارب اولیه[6] به این امر منجر شده که ما نقش بزرگسالان را در محیطهای پیش دبستانی که باید فرصتی مناسب برای کودکان فراهم کنند را نادیده بگیریم. از سوی دیگر بسیاری از صاحبنظران (مثل دومان[7]، 1984؛ رسکولا[8]، 1991؛ پاندی[9]، 1991؛ به نقل از لفرانسیوس، 1996) معتقدند که تجارب پیش دبستانی تاثیر مثبتی بر رشد کودکان خواهد گذاشت.
تاکید بر آموزش و پرورش در دوره پیشدبستان به علت واقع گرایی، بینش، تلاش و کوشش افراد بسیاری است که عمر خود را صرف این کار کرده اند. اگر با توجه به منابع معتبر، از افلاطون
(427-347 قبل از میلاد مسیح) که آغاز آموزشهای اولیه را از هنگام تولد دانستهاند، بگذریم و (باربور، 1986)، باید بپذیریم که افرادی مثل جان آموس کمینوس، ژان ژاک روسو، پستالوزی، فروبل، ماریامونته سوری، پیاژه و پژوهشگران کنونی جوامع مختلف و نیز جامعه علمی و فرهنگی ایران، در شناخت هویت واقعی این دوره از آموزش و نتایج اثر بخش آن بر سرنوشت کودکان کمک و یاری رسانده اند (مفیدی،1375).
در پژوهش حاضر، مهارتهای روانی ـ حرکتی1 و سازگاری اجتماعی به عنوان متغیرهای اصلی در نظر گرفته شدهاند. یکی از عوامل تعامل انسان با محیط، رفتارهای روانی ـ حرکتی است. این رفتارها دارای تظاهرات متعددی مثلاً در کارهای صنعتی، حرفهای، تکنیکی، مهارتهای شغلی، اعمال تجاری، وظایف روزمره، رانندگی، موسیقی، هنر و همینطور تربیت بدنی و ورزش میباشند، در حالی که به نظر می رسد حیطه روانی اینگونه رفتارها مورد غفلت واقع شده است. مفیدی
(1375) بر ضرورت توجه به آمادگیهای جسمی و حرکتی کودکان در دورة پیش از دبستان تاکید کرده است. او سعی کرده است ابتدا سالهای اولیه کودکی را به عنوان مرحلة ایدهآلی برای یادگیری مهارتهای حرکتی بشناساند، سپس قابلیتها و تواناییهای کودکان را از نظر آموزش و یادگیری مهارتهای حرکتی مد نظر قرار دهد.
به علاوه پژوهشهایی که در زمینة مهارتهای روانی ـ حرکتی و اثر برنامههای تمرینی بر افزایش و بهبود اینگونه مهارتها انجام شده است (بلیانی، 1377؛ یان و یان، 1991، رهبانفرد ، 1377 و خلجی و عماد، 1381) توانسته است تأثیر این برنامههای تمرینی را در بهبود مهارتهای روانی ـ حرکتی نشان دهند.
از سوی دیگر مهارتهای اجتماعی نیز با مهارتهای روانی ـ حرکتی ارتباط تنگاتنگ و نزدیکی دارند و جنبة مهمی از رشد کودک محسوب می شوند. هدف آموزشهای اولیه کودکان، اجتماعی بار آوردن (جامعه پذیری) آنان است (میزل2 ،1996، وینووسکیز3 ، 1994). توانایی برای ایجاد و حفظ ارتباطات با دوستان و بزرگسالان (همچون معلمان)، پایه و رکن اجتماعی شدن را در مدرسه شکل میدهد. مهارتهای اجتماعی کودکان ممکن است با پیشرفت تحصیلی بعدی آنها در ارتباط باشد (اسواتز1 و والکر2 ، 1984) و تجارب آنها با همسالان خود، احتمالاً روی نگرشهای آنان در ارتباط با مدرسه و یادگیری نیز تاثیر میگذارد (کاگان3 و همکاران 1995).
همانطور که در فصل چهارم مشاهده شد فرضیه اول این پژوهش تایید نشد. به عبارتی آموزش پیش دبستانی نتوانسته بود باعث تغییر معناداری در مهارتهای روانی ـ حرکتی کودکان شود. جالب اینکه گروه آموزش ندیده در مهارتهای روانی ـ حرکتی در مقایسه با گروه آموزش دیده نمره بالاتری کسب کردند. نتایج این فرضیه یا پژوهش حکیمی منش، تشکری، مژدهی و معین (1361) ناهمخوان است زیرا پژوهش آنها نشان داد که تحریک اضافی و ایجاد محیط مطلوب بر رشد مهارتهای روانی ـ حرکتی نوزادان تاثیر مثبتی دارد به گونه ای این تاثیر تا شش ماه بعد نیز پایدار مانده است. از سوی دیگر نتایج پژوهش با یافته های گویاکلا (2005) نیز ناهمخوان است. زیرا گویاکلا به این یافته دست پیدا کرد که برنامه های مداخله ای پیش دبستانی در بهبود مهارتهای حرکتی کودکانی که د رخطر تاخیر حرکتی هستند موثر است. البته نتایج این پژوهش را نمیتوان با پژوهش های حکیمی منش و همکاران (1361) گویاکلا (2005) مقایسه کرد زیرا حکیمیمنش و همکاران (361) کودکان شیرخوارگاه را بررسی کرده بودند و گویاکلا (2005) نیز به بررسی کودکانی پرداخته بود که دارای تأخیر در رشد مهارتهای حرکتی بودند. البته چنین یافتهای ممکن است دلایل زیر را داشته باشد:
1- عدم دقت آزمونگران در اجرای آزمون لینکلن ـ ازرتسکی
2- هنجار نبودن آزمون لینکلن ـ ازرتسکی برای دانش آموزان ایرانی
3- یکی از عوامل موثر در رشد مهارتهای حرکتی، میزان فضای مدرسه است که کودکان بتوانند آزادانه به بازی بپردازند. شاید در شهر تهران به دلیل فضای کوچک مدارس پیش دبستانی کودکان، دانشآموزان چندان که باید و شاید، حرکت و جنبش لازم را ندارند. میتوان در پژوهشهای آینده این مساله را بررسی کرد که آیا بین فضای مدرسه با رشد مهارتهای روانی ـ حرکتی رابطه ای وجود دارد.
نتایج جدول شماره 11 در فصل چهار حاکی ازآن است که تجربه پیش دبستانی در سازگاری اجتماعی کودکان تفاوت معناداری ایجاد نکرده است که نتایج این پژوهش با کرمی و هیبت الهی (1377)، اسحاق نیا (1371)، سعیدی زاده (1376)، حقیقت (1372)، میرزاده (1365)، دیده بان و همکاران (1369)، اکبرزاده (1371)، لیدنبرگ (2000)، پولان دیاز (1992)، دانیلز (1995)، دیوید (2000)، بنت (1992)، جانسون و همکاران (2000)، چمبرز (1990)، بارنت (1995)، لین و همکاران (1998)، شولمن و همکاران (2003)، همخوان و با نتایج پژوهش حاج بابایی (1369) ناهمخوان است قاعدتاً بایستی این گونه باشد که کودکان دارای تجربه پیش دبستانی از سازگاری اجتماعی بهتری برخوردار باشند اما نتایج این پژوهش چیز دیگری رانشان می دهد. شاید بتوان در تبیین این یافته به موارد زیر اشاره کرد:
1- نوع ارتباط معلم با شاگرد از عوامل تعیین کننده سازگاری اجتماعی است بنابراین شاید کیفیت ارتباط با معلم در رشد سازگاری اجتماعی کودک تاثیر بگذارد. گلاسر (1371) معتقد است که کیفیت ارتباط در مدرسه از جمله عوامل موثر در رشد عزت نفس کودکان است و وی بر این نکته پافشاری میکند که ریشه اکثر مشکلات در نظام آموزشی است و معلم بایستی بتواند کمبودهایی را که کودک در خانه با آن مواجه شده است در مدرسه جبران کند. بهتر است در پژوهشهای آینده متغیر نوع ارتباط معلم با کودک یا حداقل سبک رفتاری وی سنجیده شود.
2- صرف بودن در مدارس پیش دبستانی شاید نتواند کودکان را به سمت سازگاری اجتماعی رهنمون سازد به نظر می رسد کیفیت آموزشها و اینکه کودکان در این مراکز طبق چه اصول و مبانی آموزش می بینند مهمتر باشد. پیشنهاد می شود که در پژوهشهای آینده محتوای مطالب آموزشی مورد تحلیل قرار گیرد تا مشخص گردد که آیا یکی از اهداف نهایی نظام آموزش پیشدبستانی افزایش سازگاری اجتماعی هست یا خیر؟
3- هر چند کودکان مقداری از اوقات روزانه را در مدارس می گذرانند اما کیفیت ارتباط با والدین و جو عاطفی حاکم بر خانواده نیز در رشد اجتماعی کودکان تاثیر زیادی می گذارد.
4- میزان گذراندن تجربه پیش دبستانی نیز یکی از متغیرهای مهم در سازگاری اجتماعی کودکان است. در این پژوهش این متغیر مشخص نشد ممکن است کودک هر چه بیشتر مدارس پیشدبستانی را تجربه کند در رشد مهارتهای برقراری ارتباط و سازگاری وی تاثیر بیشتری بگذارد. به همین دلیل پیشنهاد می شود که در پژوهشهای آینده این موضوع مورد سنجش قرار گیرد.
