|
معماری ایران به قلم 33 پژوهشگرایرانی
معماری ایران به قلم 33 پژوهشگرایرانی
|
|
| دسته بندی | معماری |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 82 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 182 |
معماری ایران به قلم 33 پژوهشگرایرانی
بخشهایی از متن:
( نظری اجمالی به معماری ایران درعهد اسلام) « معماری ایران در طی تاریخ طولانی خود دارای ویژگی، اصالت، طرح و سادگی، توأم با آرایش بر مایه بوه است» با این برداشت آرتورپوپ- مستشرق و ایران شناس نامی آمریکا به فرهنگ معماری ایران ردی می آورد. او می گوید: (اصالت اشکال زندگی ایران بدین گونه نمایان می شود که در ابنیه مسکونی از خودنمای و برون آرایی به در بوده است) با این یقین معماری را به عنوان یکی از پربارترین شاخه های تنرمند فرهنگ و هنر ایرانی معرفی می کمند. هنر در ایران به قدمت تارخیا تس و معماری از کهن تریهنرهاست. رونق اعتلای معماری در ایران باستانی گواه آن است که این سرزمین از کانون های نخستین شهرسازی ونیز سد سازی و مهندسی بوده است. و این گواهی بناهایی که از میان ازمنه وا عصار با سیمای غبار آلود سر بیرون کشیده اند و سرهای باستانی و شهرها و دهکده های شاهی تأیید میکند. آثاری که جسته و گریخته ازخلال نوشته های باستان شناسان بدست میآید روشنگر آن است که هنر و صنعت 5000 سال قبل ازمیلاد در این مرز و بوم ریشه و نشان دارد.
معماری ایران شناسنامه معتبر مردم این سرزمین از دوترین ازمنه قدمی است طبیعت اقلیمی ایران در این زمینه تأثیر گذار فرهنگ هایی که با ؟؟ و مغلومین به این خطه را گشودند. در این معماری کهم بارزترین اشکال خود جلوه کردن است. آداب و رسوم، مراسم مذهبی، روحیات، اخلاقیات، اندیشه و عقیده نسلها در معاری ایران انعکاس واضحی دارد. نه تنها در بناهای عظیم، در ابنیه اثار کوچک هم می توانیم این انعکاس را دریابیم. آتشکده و دهکده های شاهی که درگذشته که در سراسر این خطه جابه جا روییده بود و اینک به جا مانده است باری از فرهنگ معمای ایران باستان را در خویش نهاده است آتشکده دهکده های شاهی را در ایران باستان بر روی تپه ها بنا می کرده اند. در دهکده های شاهی معابد ویژه پرستش مهر و ناهید ( فرشته آب) وجود داشت. نقاطی که هم اکنون به پل دختر یا قلعه دختر نسبت می دهند، همان پرستشگاهها باستانی ناهید یا فرشته آب است از معابد مهر (میترا) که قبل از زردتشت در ایران رواج داشته است. نمونه های چندی باقی است. معبد (مصیصر) در شمال غربی ایران که در کوه تراشیده شده است و همچنین صخره (پی فخیریکار) در جنوب دریاچه رضاییه ازجمله این نمونه ها هستند. مهر پرستان باستانی قبل از ورود به معبد در جایی دست خود رابه آب می زدند و آن را (مهرآب) می نامیدند. که شاید نعت محراب دوره اسلامی از آن سرچشمه گرفته باشد.
...
بنابراین به اعتقاد من عاملشهر سازی و معماری هیچ دورانی را بدون آگاهی کامل و همه جانبه بر چگونگی ویژه گیهای زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و جهان بینی فرهنگی آن جامعه نمی توان مورد مطالعه و تجریه و تحلیل قار داد. همچنین باید گفت که عامل شهر سازی و معماری گذشته از عواملی که در پیش بآن اشاره شد به عوامل گوناگون دیگری نیز ارتباط دارد که از آنجمله می توان عامل موقع و محیط جغرافیائی، شرایط اقلیمی، آب و … را برشمرد.
- موقع خاص جغرافیائی و شرایط اقلیمی عواملی هستند که در فرم بخشیدن به شکل و فضای معماری دخالت بسیار داشته اند. در مورد مسئله آب مایل بودم تا این فرصت را در اختیار می داشتم که تنها دربارة رابطة این پدیده با موضوع شهر سازی و معماری صحبت کن. زیرا که عامل آب در فرم دادن به یک شهر، در جهت دادن به خطوط یک شهر و در فرم دادن به یک فضای معماری و بالاخره طرحهای باغ سازی دخالت فراوان دارد. از اینرو سرزمین های خشک و کم آب ناگزیر از آنند تا با آگاهی کامل در زمینه موقع و میزان منابع آبهای موجود، در امر طرح ریزی نقشه شهر بمنظور بهره برداری موفق تر از منابع آب اقدام کنند. ایران را در میان سرزمین های کم آب جهان می توان از جمله نقاط معدودی دانست که معماران و شهرسازان آن با آگاهی وتسلط کامل توانسته اند بمنظور استفاده کامل از میزان منابع ناچیز آب، دقیق ترین نقشه های شهر سازی و شبکه های آبرسانی و مجموعه های معماری را طرح ریزی کنند. وجود عامل اختلاف سط زیاد میان واحدهای مسکونی و مجموعه های معماری شهرهای قدیمی ایران با کف خیابانهای موجود شاید در برخورد نخستین برای بسیاری غیر قابل توجیه بنماید؛ ولی در بررسی چگونگی ودلیل وجود چنین اختلاف سطحی بروشنی در می یابیم که نقش عامل آب تا چه حد در آن مؤثر بوده است. چنانکه وقتی شاهکار شکوهمندی چون بنای مسجد آقا را در کاشان درسطح مختلف مییابیم شاید در اولین برخورد کمی غیر متعارف بنظر آید ولی چون با کنجکاوی بآن بنگریم مشاهده خواهیم کرد که چگونه معمار هنرمند این اثر به منظور دسترسی به آب روان در سطحی بسیار پائین با مهارت و استادی خاص چنین طرحی را عرضه ساخته است. مسئله آب در ایران در امر باغ سازی و شبکه بندی های آن نقش اصلی را بر عهده داشته است. امروز مشاهده طرح برخی از پارکهای جدید بانقشه های فانتزی و غیر معقول روشنگر این امر است که طراحان این پارکها کوچکترین آگاهی بر ضوابط و منطق باغ سازان کهن ایران ندارند و دلیل طرحهای شطرنجی را در باغ سازی ایران نمی دانند. باین نکته توجه نکرده اید که چرا آبرا در جویهای تنک روان ساخته و سپس به پهنه های وسیع هدایت کرده اند و در عین حال کوشیده اند تا درختهای بلند در آنها سایه گستر باشند. تلاش معماران باغ ساز ایرانی در استفاده از مخزن های محدود اب برای ایجاد پهنه های وسیع در کار باغ سازی منجر به خلق آبنماهائی با ویژگیهای خاص گردیده که از نظر جنبه های فنی بمنظور جلوگیری از هدر دادن آب دارای ارزش خاص هستند.
- مصالح ساختمانی خود یکی از مهمترین عواملی است که در امر معماری دخالت دارد. معماری ایرانی در طول تاریخ هیچ گاه بوضع اسف بار و غیر منطقی سی چهل سال اخیر خود در زمینه استفاده غیر اصولی و ناموفق از مصالح ساختمانی دچار نبوده است. معمار ایرانی همیشه می کوشیده تا شاهکار خود را با کمک مصالح مناسبی که دسترسی بآن آسان و از نظر اقتصادی با صرفه باشد خلق سازد از اینرو جز در برخی موارد استثنائی از کاربرد مصالحی که جنبه فانتزی داشته و متناسب با شرایط اقلیمی و امکانات اقتصادی جامعه نبوده همیشه خود را بدور نگهداشته است.
- عامل مذهب در بیشتر دورانها و در بیشتر سرزمین ها از عوامل مهم و اساسی و تعیین کننده قطعی در زمینه شهر سازی و معماری بشمار می رفته است. قدرت این عامل در برخی دورانها ومکانها تا حدی بوده است که بسیاری از عوامل موثری را که در بال بر شمردیم نفی ساخته است در اینجا بعنوان مثال مصر کهن را مثال می آوریم که با توجه به شرایط اقلیمی سخت، وجود آفتاب سوزان و گرمای شدید، ایجاب می کرد تا خیابانها و شبکه های ارتباطی از عرض کتری بهره مند باشند تا بناهائی که در دو جانب انها بنا می گردید بتواند عبور کنندگان را در سایه های خود پناه دهد. ولی بعکس شاهد آن هستیم که عرض خیابانها در مصر دوران افاغنه به 60 متر می رسد و این چیزی نیست جز نشانة قدرت حاکم و مسلط مذهب در جامعه شهرنشین مصری. زیرا اکه اساس امر مشارکت دسته جمعی و انبوه مردم در مراسم مذهبی معبد بزرگ است. از اینرو می بایست شبکه های ارتباطی شهر خود را با این مراسم تطبیق دهند تا انبوه مردم در زمانی معین بتوانند خود را به معبد برسانند و در فاصله مدت کمی از معبد خارج شوند.
...
اصفهان در دوره جانشیان تیمور
تیمور فرزند امیر ترغای است ککه بتارخی شعبان 736 هجری یعنی حدود پنج ماه بعد از فوت سلاطن ابوسعید بهادرخان (716-736) در یکی از قراء شهر کش ( بین سمرقند و بلخ که آنرا شهر سبز نیر می گفتند) متولد شده و ایام خردسالی را در میان طایفه برلاس که خویشاوندان اجدادی او بودند بسر بدره است و پس از آشنائی با آداب شکار و سواری و تیراندازی در راه جاه طلبی و حمله به کشورهای دیگر گام برداشته است اوایل زندگی او درست معلوم نیست و تنها از حدود 761 هجری وقایع تاریخی زمان او ثبت و ضبط شده است.
چنانکه نوشته شد لقب گورکان بعمنی ( داماد) از زمانی بنام او اضافه شده که خواهر یکی از امرای بزرگ ماوراءالنهر بنام امیر حسین قزغنی را به زوجیت گرفته و یا چنانکه جمعی دیگر گفته اند چون تیمور دختر تغلق تیمور پادشاه کاشغر را بعقد خود درآورده گورکان لقب گرفته است.
تیمور از سال 773 تا 781 خطه خوارزم را ضمیمه متصرفان خود نمود و از 776 تا 779 در مغولستان و دشت قپچاق تاخت و تاز نمود و تمام ناحیه بین رود سیحون ودریاچه آرال و دریای خزر را بتصرف خود درآورد. و از 782 تا 785 هجری در خراسان تاخت وتاز نمود و آل کرت و سلسله سربداران را برانداخت و در سال 785 درهرات کشتاری هولناک نمود و از سرهای مقتولین کله مناره ها برپا کرد و تا سال 787مازندران و استرآباد را نیز ضمیمه متصرفات خود نمود.
یورش سه ساله امیر تیمور از سال788 آغاز می شد و در این یورش سپاهیان او خراسان و مازندارا نو آذربایجان را تسخیر کردند ودر آخرتابستان سال 788 ارمنستان وتفلیس و روان و شهرهای بایزید و ارزنه و ارزنجان نیز بتصرف وی درآمد.
