پایان نامه انتقال اسناد تجاری در لایحه جدید قانون تجارت
چکیده:
حقوق
تجارت از حیث کار بردی ریشه در عرف و رویه های بازرگانان دارد. در حقوق
عرفی و اروپایی گفته شده است که در بازارهای مکاره نخستین قواعد مدون آن
شکل گرفته است. بی تردید نقش فرهنگ ها و باورهای دینی در آن را نمی توان
نادیده گرفت. مثلادر مورد برات بر اساس حقوق کلیسایی صدور آن را ربوی و
نامشروع می دانستند و صرفا برای حل مشکلات تجار صدور برات از شهری برای شهر
دیگر را برای پیشگیری از دستبرد راهزنان به اموال تجار اجازه دادند. در
ایران نیز از حیث عملی حقوق تجارت ریشه در عرف و باورهای دینی و مذهبی
دارد. از نقطه نظر قانونگذاری حقوق تجارت ما تحت تاثیر شدید حقوق اروپایی و
بلژیک و خصوصا متاثر از حقوق فرانسه است. با وجود اینکه فرانسه پس از کد
ناپلئون چندین مرتبه قانون تجارت را اصلاح کرده اند.در قانون ما هنوز برخی
مواد کد ناپلئون باقی است. صرف نظر از برخی مقررات جزیی که قبل از تصویب
قانون تجارت در مواد مقررات جزایی وجود داشت و برخی مقررات موردی مانند
مقررات ناظر به چک تضمین شده بانک ملی و امثال آن مهم ترین اقدامات
قانونگذاری در باب تجارت ناظر است به قانون تجارت 1310و لایحه اصلاحی1347که
فقط مربوط به شرکت های سهامی است، همچنین قانون صدور چک که از سال
1355تاکنون بارها تحت تاثیر روزمرّگی ها و به طور عجولانه در سال های1372
و1382اصلاح شده است و اخیرا نیز نسخ متعددی برای اصلاح آن مطرح شده است. در
این میان قانون تصفیه و امور ورشکستگی و قانون ثبت شرکت ها را نباید از
نظر دور داشت.همه این مقررات فرسوده اند و با توجه به مقتضیات تجارت امروز
نمی توانند پاسخگوی نیازهای کشور بزرگ ایران باشند که در سند چشم
انداز20ساله بلند پروازانه به آینده می نگرد. از نظر عناوین مواد قانونی
مساله جوینت ونچرها و گروه های اقتصادی با منافع مشترک و عاملیت و نمایندگی
تجاری و مقررات ضمانتنامه های تجاری و گسترش مفهوم فعالیت های تجاری به
اموال غیر منقول و مسائل مربوط به تجزیه و ادغام شرکت ها و حذف عنوان شرکت
هایی که امروزه کاربرد ندارند و افزودن شرکت هایی مانند شرکت های تک نفره و
امکان تشکیل مجامع الکترونیکی و مسائل مربوط به انتشار سهام و اوراق و حفظ
حقوق سهامداران اقلیت و تعیین تکلیف شرکت های تعاونی و تجاری و پیش بینی
امکان ریکاوری معقول شرکت های در حال ورشکستگی و اصلاح نظام ورشکستگی و...
از نکات قابل توجه لایحه است. در مورد اسناد تجاری نیز سعی شده است که نقش
هر یک از اسناد چک،سفته و برات به آنها تخصیص داده شود و از اختلاط مواد و
وظایف آنها پیشگیری شود. در این مورد به کنوانسیون های ژنو 1930 و1931 و
کنوانسیون 1978 توجه شده است.
مقدمه
به موجب
ماده 1284 قانون مدنی«سند عبارت از هر نوشته‌ای که در مقام دعوی یا دفاع
قابل استناد باشد» و به موجب مواد 1286 و 1287 قانون مدنی سند بر دو نوع
است:رسمی و عادی.
تنها
اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد
سایر مأمورین رسمی در حدود صلاحیت آنها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده
باشند،اسناد رسمی محسوب می‌شوند و به تصریح ماده 1289 قانون مدنی غیر از
اسنادی که ویژگیهای آنها در ماده 1287قانون مدنی ذکر شد، بقیه اسناد عادی
هستند.
اسناد
تجاری یکی از مهمترین بخش های مقررات تجاری است که نیاز به انسجام وتوجه
بیشتر دارد. انتقال اسناد تجاری در لایحه جدید قانون تجارت هم توسط اشخاص
تاجر صورت میگیرد و هم توسط شرکتهای تجاری.در فرض نخست مشکل خاصی وجود
ندارد و مساله اصلی در شق دوم(شرکتهای تجاری)است که قانونگذار ما آن را به
رسمیت شناخته است.واقعیت هم این است که سند تجاری بر حسب ذات خود،توان و
قابلیت انتقال را دارد و دارنده آن اعم از شخص حقیقی یا حقوقی این امکان را
دارد که آن را به دیگری منتقل کند و این انتقال هم بر اساس قانون جدید
تابع اراده طرفین،اما اراده ای که تا حدودی قالب بر محدودیت های خاص و از
پیش ساخته قانونی دارد و انتقال دهنده حقوق خود را به دارنده جدید منتقل می
کند اما خود بعد از انتقال در رابطه دارنده جدید سند با متعهد به پرداخت
آن بیگانه نخواهد بود و از این رابطه کنار نخواهد بود بلکه همچنان تحت
شرایطی مسئولیت وی باقی است .
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه ----------------------------------------------------------------------------------- 1
1-بیان مساله-------------------------------------------------------------------------------2
2- مرور ادبیات و سوابق تحقیق------------------------------------------------------------------3
3- جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق------------------------------------------------------------3
4-اهداف تحقیق-----------------------------------------------------------------------------4
4-1-هدف کاربردی-------------------------------------------------------------------------4
5- سوالات تحقیق---------------------------------------------------------------------------4
5 -1-سوالات اصلی--------------------------------------------------------------------------4
5-2-سوالات فرعی--------------------------------------------------------------------------4
6-تعریف واژه ها و اصطلاحات فنی و تخصصی-------------------------------------------------------5
7-روش شناسی تحقیق------------------------------------------------------------------------5
8-گردآوری داده ها---------------------------------------------------------------------------5
9- روش ها و ابزار تحلیل داده ها----------------------------------------------------------------5
***فصل اول:کلیات و مفاهیم***
-11- مبحث اول: مفهوم و ماهیت اسناد تجاری--------------------------------------------------------7
1-1-1- گفتار اول:تعریف سند و انواع آن-----------------------------------------------------------7
1-1-2- گفتار دوم :مفهوم اسناد تجاری------------------------------------------------------------16
1-1-3- گفتار سوم: حقوق تجارت و مزایای اسناد تجاری-----------------------------------------------17
1-1-4 -گفتارچهارم :مزایای منحصری اسناد تجاری ---------------------------------------------------18
-5-1-1 گفتار پنجم: توثیق اسناد تجاری------------------------------------------------------------19
-6-1-1 گفتار ششم: اوصاف حاکم بر اسناد تجاری----------------------------------------------------19
-7-1-1گفتار هفتم :ماهیت اسناد تجاری-----------------------------------------------------------21
-8-1-1 گفتار هشتم :اسناد تجارتی به معنای خاص ( برات و سفته و چک ) ----------------------------------22
-2-2 مبحث دوم:انواع سند تجاری در وجه حامل-----------------------------------------------------28
-1-2-1 گفتاراول:چک در وجه حامل-------------------------------------------------------------30
-1-1-2-1 بند اول :پیشینه --------------------------------------------------------------------31
-2-1-2-1 بند دوم:بخشهای یک چک-------------------------------------------------------------33
-3-1-2-1 بند سوم : واژه و ترکیبات آن-----------------------------------------------------------33
-4-1-2-1 بند چهارم:انواع چک-----------------------------------------------------------------34
-5-1-2-1 بند پنچم: اصطلاحات----------------------------------------------------------------37
-6-1-2-1 بند ششم: نکات مهم و قانونی چک------------------------------------------------------38
-7-1-2-1 بند هفتم:آمار و ارقام چک در ایران-------------------------------------------------------39
-8-1-2- 1 بند هشتم :قانون صدور چک (ماده ۱۰)----------------------------------------------------40
-2-2-1 گفتار دوم: سفتهی در وجه حامل----------------------------------------------------------41
-1-2-2- 1 بند اول:تعریف سفته-----------------------------------------------------------------41
-2-2-2-1 بند دوم:مندرجات قانونی سفته----------------------------------------------------------42
-3-2-2-1 بند سوم:سفته بدون نام ---------------------------------------------------------------42
-4-3-2-1 بند چهارم :پشت نویسی سفته-----------------------------------------------------------43
-5-2-2-1بند پنجم:سقف سفته ----------------------------------------------------------------43
-6-2-2-1 بند ششم: تکالیف دارنده سفته ---------------------------------------------------------43
-3 - 1مبحث سوم: اصول کلی حاکم بر اسناد تجاری---------------------------------------------------44
-1-3- 1گفتار اول: استقلال امضائات--------------------------------------------------------------44
-3-3-1 گفتار دوم :عدم استنادبه ایرادات ----------------------------------------------------------48
-3-3- 1 گفتار سوم:تجریدی بودن---------------------------------------------------------------50
-4-3-1 گفتار چهارم :منجر بودن ---------------------------------------------------------------55
***فصل دوم:انتقال اسناد تجاری در حقوق ایران***
-2فصل دوم: انتقال اسناد تجاری در حقوق ایران-----------------------------------------------------68
2-1- مبحث اول:جایگاه ظهر نویسان در انتقال سند تجاری و مسئولیت ظهر نویسان------------------------------68
-1-1-2گفنار اول: انتقال به منظور دریافت یا واگذاری--------------------------------------------------68
2-1-2-گفتار دوم: اقسام انتقال سند---------------------------------------------------------------68
-1-2-1- 2بند اول -قهری --------------------------------------------------------------------69
-2-2-1- 2بند دوم-ارادی---------------------------------------------------------------------69
-3-1-2 گفتار سوم: مفهوم ومعنای ظهرنویسی-------------------------------------------------------69
4-1- 2- گفتار چهارم :شرایط ظهر نویسی----------------------------------------------------------69
-1-4-1-2بند اول:شرایط ماهوی ---------------------------------------------------------------69
-2-4-1-2بند دوم:شرایط صوری --------------------------------------------------------------69
-5-1-3گفتار پنجم:اقسام ظهر نویسی--------------------------------------------------------------70
-1-5-1-3بند اول : ظهرنویسی برای انتقال----------------------------------------------------------70
-2-5-1-2 بند دوم:ظهرنویسی به منظور وکالت-------------------------------------------------------73
-3-5-1-2بند سوم: ظهرنویسی به عنوان تضمین ------------------------------------------------------80
2-1-6-گفتار ششم:ظهر نویسی وثیقه ای در اسناد تجاری------------------------------------------------82
2-1-6-1- بند اول:رهن برات ------------------------------------------------------------------82
2-1-6-2-بند دوم :تنظیم---------------------------------------------------------------------84
2-1-6-3-بند سوم : واگذاری------------------------------------------------------------------88
2-1-6-4- بند چهارم : آثار رهن برات------------------------------------------------------------92
2-1-6-5- بند پنجم:موعد برات قبل از رسیدن دین----------------------------------------------------93
2-1-6-6- بند ششم: سررسید دین پیش از موعد برات--------------------------------------------------94
2-1-7-گفتار هفتم: ظهرنویسی برای ضمانت--------------------------------------------------------95
2-1-7-1- بند اول: تشخیص ظهرنویسی از ضمانت----------------------------------------------------95
2-1-7-2-بند دوم: ظهرنویسی مشروط------------------------------------------------------------96
2-1-7-3- بند سوم: تفاوت ظهرنویسی تجاری با انتقال مدنی---------------------------------------------96
2-1-7-4-بند چهارم:مسئولیت ظهر نویسی برات-----------------------------------------------------96
2-1-7-5-بندپنجم:طرح دعوای کیفری در اسناد تجاری-------------------------------------------------97
2-1-7-6- بند ششم : مسئولیت ضامن و مدت ضمان-------------------------------------------------100
2-1-7-7- بند هفتم: فایده تشخیص ضامن از ظهرنویس------------------------------------------------104
-2-2 مبحث دوم:قواعد حاکم بر انتقال اسناد در وجه حامل----------------------------------------------105
-1-2- 2گفتار اول:مقررات حاکم بر سند در وجه حامل-------------------------------------------------105
-1-1-2-2 بند اول:سند در وجه حامل از دیدگاه قانون تجارت------------------------------------------105
-2-1-2- 2بند دوم:مبنای حقوقی مالکیت حامل (دارنده) -----------------------------------------------106
2 -2-2- گفتار دوم:ویژگیهای حقوقی اسناد در وجه حامل---------------------------------------------106
-1-2-2-2 بند اول: تصرف سند در وجه حامل، شرط مالکیت آن است--------------------------------------106
-2-2-2- 2 بند دوم: اسناد در وجه حامل به وسیلهی)قبض و اقباض(قابل انتقال به غیر هستند----------------------106
-3-2-2- 2بند سوم:استحقاق مطالبهی وجه سند------------------------------------------------------107
-4-2-2- 2بند چهارم: وصول وجه سند در مقابل رسید-------------------------------------------------107
-3-2-2 گفتار سوم: نمونه هایی از اسناد در وجه حامل-------------------------------------------------107
-1-3-2- 2 بند اول :سهام بینام شرکتهای بازرگانی موضوع مادهی 39 ق.ا.ت--------------------------------107
-2-3-2-2بند دوم:گواهینامهی موقّت سهام بینام موضوع ذیل ماده 39 ق.ا.ت---------------------------------107
-3-3-2-2بند سوم:اسناد خزانه----------------------------------------------------------------108
-4-3-2-2بند چهارم: ورقهی قرضهی بدون نام موضوع مادهی 52 ق.ا.ت------------------------------------108
-5-3-2-2 بند پنجم: برات--------------------------------------------------------------------108
2 -3- مبحث سوم: مفقود شدن اسناد در وجه حامل---------------------------------------------------108
-1-3-2 گفتار اول:مفقود شدن سند در وجه حامل دارای کوپن-------------------------------------------109
-2-3- 2گفتار دوم:مفقود شدن سند در وجه حامل ساده------------------------------------------------109
-4- 2مبحث چهارم: قواعد حاکم بر انتقال اسناد در وجه شخص معین---------------------------------------110
***فصل سوم:نوآوری های لایحه جدید قانون تجارت***
3-فصل سوم:نوآوری های لایحه جدید قانون تجارت--------------------------------------------------115
-1-3مبحث اول: بررسی مقررات مدنی و کیفری چک در لایحه جدید تجارت---------------------------------115
-1-1-3گفتار اول: جایگاه چک در لایحه تجارت -------------------------------------------------- 115
-2-1-3 گفتار دوم: نوآوری های لایحه تجارت درباره چک--------------------------------------------116
-1-2-1-3بند اول:تعریف و انواع چک -----------------------------------------------------------116
-2-2-1-3بند دوم:شرایط صدور چک------------------------------------------------------------116
-3-2-1-3 بند سوم:تکمیل مندرجات چک---------------------------------------------------------116
4-2-1-3–بند چهارم :مواعد قانونی در چک--------------------------------------------------------117
-5-2-1-3بند پنجم:ظهرنویسی چک-------------------------------------------------------------117
2-3-مبحث دوم: مقررات برات در لایحه اصلاح و بازنگری قانون تجارت------------------------------------118
1-2-3-گفتار اول: جایگاه برات در لایحه تجارت ----------------------------------------------------118
2-2-3-گفتار دوم: شرایط صدور برات------------------------------------------------------------119
3-1-2-3گفتارسوم: تکمیل مندرجات برات--------------------------------------------------------120
4-1-2-3گفتارچهارم :مواعد قانونی برات---------------------------------------------------------121
-5-1-2-4 گفتارپنجم: ظهر نویسی و مسئولیت ظهر نویس و ضامن برات------------------------------------125
***فصل چهارم:نتیجه گیری و پیشنهادات***
4- فصل چهارم: نتیجه گیری وپیشنهادات----------------------------------------------------------133
-1-4مبحث اول:نتیجه گیری-------------------------------------------------------------------133
-2-4مبحث دوم:پیشنهادات--------------------------------------------------------------------137
منابع و مأخذ------------------------------------------------------------------------------138
