پایان نامه بررسی رابطه بین فرسودگی شغلی و سلامت روانی کارکنان آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک
چکیده
فرسودگی
شغلی سندرم روانی متشکل از خستگی عاطفی، مسخ شخصیت(واکنش منفی و عاری از
احساسات نسبت به ارباب رجوع) و کاهش احساس کفایت می‌باشد که نگرش منفی نسبت
به خود، شغل و دیگران ایجاد کرده و سلامت عمومی‌فرد را به خطر می‌اندازد.
هدف تحقیق حاضر بررسی ارتباط بین فرسودگی شغلی و سلامت عمومی‌کارکنان
آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان گلستان و خراسان شمالی می‌باشد. این
مطالعه از نوع توصیفی ـ همبستگی است، جمعیت مورد مطالعه، کلیه کارکنان
آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان گلستان و خراسان شمالی بوده که بدلیل کم
بودن حجم جامعه کلیه کارکنان به تعداد 82 نفر از طریق پرسشنامه مورد مطالعه
قرار گرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات شامل 2 پرسشنامه استاندارد بود: الف)
پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلچ (MBI) این پرسشنامه که از 22 گزاره جداگانه
تشکیل شده است و سه جنبه فرسودگی شغلی (خستگی عاطفی، مسخ شخصیت وعدم کفایت
شخصی) را می‌سنجد. پرسشنامه بر اساس مقیاس هفت درجه ای لیکرت تنظیم شده و
با مقیاس 0 تا 6 نمره گذاری شده است. ب)آزمون سلامت عمومی(GHQ-28) گلدبرگ،
1972، که دارای 28 سؤال می‌باشد و به بررسی سلامت عمومی‌فرد(در زیر
مقیاس‌های سلامت جسمانی، اضطراب، اختلال در کارکردهای اجتماعی و افسردگی)
می‌پردازد که با مقیاس0 تا 3 نمره گذاری شده است. برای بررسی اعتبار
پرسشنامه از ضریب آلفا کرونباخ استفاده شد که مقدار به ترتیب برای پرسشنامه
فرسودگی شغلی و سلامت روانی برابر با 734/0 و 940/0 بود. برای تحلیل
داده‌ها از آمار توصیفی(فراوانی، درصد) و آمار استنباطی(ضریب همبستگی
اسپیرمن) استفاده شد. یافته‌های تحقیق نشان دادند که همبستگی معناداری بین
فرسودگی شغلی و ابعاد آن (خستگی عاطفی، مسخ شخصیت وعدم کفایت شخصی) با
سلامت عمومی‌مشاهده شد.
کلمات کلیدی: فرسودگی شغلی، خستگی عاطفی، مسخ شخصیت، احساس کفایت، سلامت عمومی
مقدمه
همواره
نحوه کار افراد و محیط آن می‌تواند بر روی سلامت روان ایشان تأثیرگذار باشد
و در نتیجه باعث ارتقا یا افت کاری ایشان می‌گردد. زندگی لاجرم ما را در
مواجهه با محرک‌های تنش زا قرار می‌دهد و فشار روانی بسیار کم که فشار
روانی خفیف نامیده می‌شود، می‌تواند به اندازه فشار روانی بسیار زیاد که
فشار روانی بسیار شدید نام دارد برای ما نامطلوب باشد.
پاره ای از متن
امروزه،
به دلیل تغییرات شگرفی که فرسودگی شغلی می‌تواند بر کیفیت زندگی شخصی،
خانوادگی و سلامت عمومی‌و حرفه ای بر جای بگذارد، به صورت یک مسأله جدی
مدنظر قرار گرفته است (گرونهوک، 2000 به نقل از شعبانی بهار، 1391). با
توجه به اهمیت موضوع و علاقه مندی محقق و کمبود تحقیقات با دو متغیر موجود
(فرسودگی شغلی و سلامت روانی) این تحقیق در صدد شناسایی و تعیین رابطه بین
فرسودگی شغلی و سلامت عمومی‌کارکنان آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان
خراسان شمالی و گلستان می‌باشد. و لذا سوال اصلی پژوهش این است که آیا بین
فرسودگی شغلی با سلامت روانی کارکنان آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان
خراسان شمالی و گلستان رابطه وجود دارد؟
فرسودگی شغلی: فرسودگی شغلی یک سازه چند بعدی است که شامل خستگی(تحلیل)عاطفی، خودگم کردگی(مسخ شخصیت) و احساس عدم موفقیت فردی می‌شود(مسلچ و جکسون[1]، 1981). و در میان افرادی که با مردم کار می‌کنند به میزان‌های متفاوت اتفاق می‌افتد(هاکانن[2] و همکاران، 2006).
ـ تحلیل عاطفی:
تحلیل عاطفی نوعی احساس تخلیه ی جسمی‌و روحی است که به واسطه فشارهای شغلی
ایجاد می‌شود؛ به گونه ای که فردی که قبلاً دارای انگیزه، پرانرژی، سرزنده
و پرنشاط بوده، احساس می‌کند کارش خسته کننده و بی معنا شده است(امیری و
همکاران، 1390).
ـ مسخ شخصیت(بدبینی، فردیت زدایی):
این بعد با فقدان توجه شخص به دیگران، شیء انگاری آنها، بی توجهی به
نیازهای آنها و رفتار سنگدلانه همراه است. افراد مبتلا این گونه خود را
توصیف می‌کنند که « من نگران آن هستم که این شغل جنبه‌های عاطفی و هیجانی
را در من تضعیف کند» (سارافینو، 1387: 518).
ـ کاهش موفقیت فردی:
کاهش موفقیت فردی به این معناست که فرد احساس می‌کند عملکرد وی با موفقیت
همراه نیست؛ در واقع می‌توان گفت که در این رابطه موفقیت ادراکی مطرح است
نه موفقیت واقعی (لیئتر و مسلچ [3]،
1998) در واقع احساس کاهش موفقیت فردی یک ارزیابی منفی از خود در رابطه با
انجام کار است که ناشی از کم شدن احساس شایستگی در انجام وظایف شخصی است.
[1] - Maslach & Jackson[2] - Hakanen[3] - Maslach & Leiter
فهرست مطالب
عنوان ----------------------------------------------------------- صفحه
فصل اول : کلیات پژوهش
1-1 ) مقدمه------------------------------------------------------------------------- 1
1-2 ) بیان مسئله---------------------------------------------------------------------- 1
1-3 ) ضرورت و اهمیت موضوع----------------------------------------------------------- 3
1-4 ) اهداف تحقیق-------------------------------------------------------------------- 5
1-4-1 ) هدف اصلی----------------------------------------------------------------- 5
1-4-2 ) اهداف فرعی---------------------------------------------------------------- 5
1-5 سوالات تحقیق-------------------------------------------------------------------- 5
1-5-1 ) سوال اصلی----------------------------------------------------------------- 5
1-5-2 ) سوالات فرعی--------------------------------------------------------------- 5
1-6 ) فرضیات تحقیق------------------------------------------------------------------ 5
1-6-1 ) فرضیه اصلی---------------------------------------------------------------- 5
1-6-2 ) فرضیه‌های فرعی------------------------------------------------------------- 6
1-7 ) روش تحقیق-------------------------------------------------------------------- 6
1-7-1 ) نوع روش تحقیق------------------------------------------------------------- 6
1-7-2 ) روش گردآوری اطلاعات------------------------------------------------------- 6
1-7-3 ) ابزار گردآوری اطلاعات -------------------------------------------------------- 6
1-7-4 ) روش تجزیه و تحلیل اطلاعات--------------------------------------------------- 7
1-7-5 ) حجم نمونه و روش نمونه گیری-------------------------------------------------- 7
1-7-6 ) قلمرو مکانی و زمانی تحقیق----------------------------------------------------- 7
1-7-7) جامعه آماری---------------------------------------------------------------- 7
1-8 )تعریف مفاهیم و اصطلاحات---------------------------------------------------------- 8
1-8-1 ) تعاریف نظری متغیرها---------------------------------------------------------- 8
1-8-2 ) تعاریف عملیاتی متغیرها-------------------------------------------------------- 9
فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه تحقیق
2-1 ) مقدمه------------------------------------------------------------------------ 11
2-2 ) تاریخچه فرسودگی شغلی---------------------------------------------------------- 12
2-3 ) تعاریف فرسودگی شغلی----------------------------------------------------------- 13
2-4 ) مدل‌های فرسودگی شغلی---------------------------------------------------------- 16
2-4-1 ) مدل فرسودگی شغلی مسلچ و جکسون--------------------------------------------- 19
2-5 ) عوامل موثر در ایجاد فرسودگی شغلی-------------------------------------------------- 20
2-5-1 ) عوامل فردی و بین فردی------------------------------------------------------ 23
2-5-2 ) عوامل سازمانی------------------------------------------------------------- 23
2-6 ) علائم فرسودگی شغلی------------------------------------------------------------ 24
2-7 ) پیامدهای فرسودگی شغلی---------------------------------------------------------- 25
2-8 ) سلامت روانی------------------------------------------------------------------ 29
2-9 ) تعریف سلامت روانی------------------------------------------------------------- 29
2-9-1 ) الگوهای عمده در تعریف سلامتی------------------------------------------------ 29
2-9-2 ) ابعاد سلامت--------------------------------------------------------------- 30
2-10 ) سلامت روانی در محیط کار-------------------------------------------------------- 39
2-11 ) اهمیت سلامت روانی------------------------------------------------------------ 39
2-12 ) وضعیت سلامت روانی در جهان و ایران----------------------------------------------- 41
2-13 ) اصول سلامت روانی و ارتقاء آن----------------------------------------------------- 42
2-14 ) مشخصه‌های سلامت روانی-------------------------------------------------------- 43
2-15 ) عوامل موثر در سلامت روانی------------------------------------------------------- 45
2-16 ) مدل‌های اندازه‌گیری سلامت روانی--------------------------------------------------- 46
2-16-1 ) مدل دراگوتیز و همکاران (1973)----------------------------------------------- 46
2-16-2 ) مدل گلدبرگ و همکاران (1979)----------------------------------------------- 46
2-16-3 ) مدل راتر و همکاران (1970)-------------------------------------------------- 47
2-16-4 ) مدل ریف و همکاران (1926)------------------------------------------------- 47
2-17 ) نظریات مرتبط با سلامت روانی----------------------------------------------------- 49
2-17-1 ) نظریه زیگموند فروید-------------------------------------------------------- 49
2-17-2 ) نظریه کورت لوین---------------------------------------------------------- 50
2-17-3 ) نظریه آدلر--------------------------------------------------------------- 50
2-17-4 ) نظریه سالیون------------------------------------------------------------- 50
2-17-5 ) نظریه کارل راجرز---------------------------------------------------------- 51
2-17-6 ) نظریه آلبرت الیس---------------------------------------------------------- 52
2-18 ) پیشینه تحقیق----------------------------------------------------------------- 52
2-18-1 ) تحقیقات انجام شده داخلی---------------------------------------------------- 52
2-18-2 ) مطالعات انجام شده خارجی--------------------------------------------------- 58
2-19 ) رابطه بین فرسودگی شغلی و سلامت روانی--------------------------------------------- 62
2-20 ) چارچوب نظری تحقیق----------------------------------------------------------- 62
فصل سوم : روش تحقیق
3-1 ) مقدمه------------------------------------------------------------------------ 65
3-2 ) روش تحقیق------------------------------------------------------------------- 65
3-3 ) متغیرهای تحقیق----------------------------------------------------------------- 67
3-3-1 ) متغییر مستقل--------------------------------------------------------------- 67
3-3-2 ) متغیر وابسته--------------------------------------------------------------- 67
3-4 ) تعاریف عملیاتی متغیرها----------------------------------------------------------- 67
3-5 ) جامعه و نمونه آماری------------------------------------------------------------- 68
3-5-1 ) قلمرو مکانی تحقیق---------------------------------------------------------- 68
3-5-2 ) قلمرو زمانی تحقیق---------------------------------------------------------- 68
3-5-3 ) جامعه آماری--------------------------------------------------------------- 68
3-5-4 ) نمونه آماری--------------------------------------------------------------- 69
3-6 ) روش گردآوری داده‌ها------------------------------------------------------------- 69
3-6-1 ) روش کتابخانه ای----------------------------------------------------------- 69
3-6-2 ) روش میدانی--------------------------------------------------------------- 69
3-7 ) ابزار اندازه‌گیری----------------------------------------------------------------- 70
3-8 ) پایایی و روایی پرسشنامه----------------------------------------------------------- 72
3-8-1 ) روایی-------------------------------------------------------------------- 72
3-8-1-1 ) روایی محتوا----------------------------------------------------------- 73
3-8-1 ) پایایی-------------------------------------------------------------------- 73
3-9 ) تجزیه و تحلیل داده‌ها------------------------------------------------------------- 75
3-9-1 ) آمار توصیفی--------------------------------------------------------------- 75
3-9-2 ) آمار استنباطی-------------------------------------------------------------- 75
3-9-2-1 ) آزمون ضریب همبستگی-------------------------------------------------- 75
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده‌ها
4-1 ) مقدمه------------------------------------------------------------------------ 78
4-2 ) تجزیه و تحلیل توصیفی داده‌ها------------------------------------------------------- 78
4-2-1 ) توزیع فراوانی نمونه بر حسب استان----------------------------------------------- 78
4-2-2 ) توزیع فراوانی نمونه بر حسب جنسیت--------------------------------------------- 79
4-2-3 ) توزیع فراوانی نمونه بر حسب سن------------------------------------------------ 79
4-2-4 ) توزیع فراوانی نمونه بر حسب تحصیلات------------------------------------------- 82
4-2-5 ) توزیع فراوانی نمونه بر حسب سابقه خدمت----------------------------------------- 83
4-2-6 ) فراوانی تحلیل عاطفی، مسخ شخصیت و عدم موفقیت فردی آزمودنی‌ها به تفکیک در هر استان------ 85
4-3 ) تجزیه و تحلیل استنباطی داده‌ها------------------------------------------------------ 89
4-3-1 ) تحلیل فرضیه‌های تحقیق------------------------------------------------------- 89
4-3-1-1 ) آزمون فرضیه اصلی------------------------------------------------------ 89
4-3-1-2 ) آزمون فرضیه فرعی اول--------------------------------------------------- 89
4-3-1-3 ) آزمون فرضیه فرعی دوم--------------------------------------------------- 90
4-3-1-4 ) آزمون فرضیه فرعی سوم-------------------------------------------------- 90
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1 ) مقدمه------------------------------------------------------------------------ 93
5-2 ) نتایج حاصل از فرضیه اصلی تحقیق---------------------------------------------------- 93
5-3 ) نتایج حاصل از فرضیه فرعی اول تحقیق------------------------------------------------- 93
5-4 ) نتایج حاصل از فرضیه فرعی دوم تحقیق------------------------------------------------ 94
5-5 ) نتایج حاصل از فرضیه فرعی سوم تحقیق------------------------------------------------ 94
5-6 ) بحث و تفسیر------------------------------------------------------------------ 94
5-7 ) پیشنهادات پژوهش--------------------------------------------------------------- 97
5-7-1 ) پیشنهادهای مربوط به فرضیه اصلی------------------------------------------------ 97
5-7-2 ) پیشنهادهای مربوط به فرضیه فرعی اول-------------------------------------------- 98
5-7-3 ) پیشنهادهای مربوط به فرضیه فرعی دوم-------------------------------------------- 98
5-7-4 ) پیشنهادهای مربوط به فرضیه فرعی سوم------------------------------------------- 98
5-8 ) پیشنهاداتی برای پژوهشهای آتی----------------------------------------------------- 99
5-9 ) محدودیتهای پژوهش------------------------------------------------------------ 99
منابع و مآخذ
منابع فارسی-------------------------------------------------------------------------- 102
منابع انگلیسی------------------------------------------------------------------------- 106
