مبانی نظری پایان نامه روانشناسی درباره خودپنداره
در 28 صفحه ورد قابل ویرایش با فرمت doc
توضیحات: فصل دوم پایان نامه کارشناسی ارشد (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)
همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه
توضیحات نظری کامل در مورد متغیر
پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه
رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب
منبع : انگلیسی وفارسی دارد (به شیوه APA)
نوع فایل: WORD و قابل ویرایش با فرمت doc
قسمتی از متن مبانی نظری و پیشینه
چارچوب نظری پایان نامه روانشناسی با موضوع خودپنداره
خودپنداره
هر فرد در ذهن خود، تصویری از خویشتن دارد، به عبارت دیگر؛ ارزشیابی کلی
فرد از شخصیت خویش را خودپنداره یا خود انگاره می نامند. این ارزشیابی ناشی
از ارزشیابی های ذهنی است که معمولا از ویژگی های رفتاری خود به عمل می
آوریم. در نتیجه خودپنداری ممکن است مثبت یا منفی باشد (تقی زاده، 1379:
21). مفهوم خود به صورت سازمانی دینامیک، نخستین بار به وسیله لکی مطرح شد.
به نظر او رفتار آدمی تظاهر و انگیزه ای است که هدف آن ثبات خود در اوضاع
ناپایدار می باشد. به طور خلاصه، می توان گفت: خودپنداری، چارچوبی شناختی
است که به واسطه آن به سازمان بندی آنچه درباره خویش می دانیم می پردازیم و
اطلاعاتی را که به خود مربوط می شوند، بر پایه آن پردازش می کنیم. این
قبیل (طرحواره خود[1])در برگیرنده مولفه های خاص نیز می باشد که در نقش
گرایش های شخصیت عمل می کند. سه مورد از این مولفه ها عبارتند از: تفاوت
های فردی در شیوه ارزشیابی خود، باور کردن خود برای تلاش در جهت دستیابی به
اهداف مطلوب، و علاقه نشان دادن به میزان اثر گذاشتن بر روی دیگران از
طریق رفتارهای خود (تقی زاده، 1379: 23).
2-2-1- اهمیت مفهوم خود و خودپنداره
شخصیت مجموعه منظم، متکامل و نسبتا ثابت خصایص و رفتارهای بدنی، عقلی و
اجتماعی فرد است که او را از دیگران متمایز می سازد و موجب ناسازگاری او با
محیط به ویژه محیط اجتماعی می شود (شعاری نژاد، 1381: 298). به باور
اندیشمندان، قسمت عمده ویژگی های شخصیتی، منش و خصوصیات رفتاری هر فرد به
تصویری که از خود در ذهن دارد- یعنی انگاره وی بستگی دارد (ستوده، 1381:
253).
اسپنسر در کتاب خود، تحت عنوان یک دقیقه برای خودم از قول گوته می نویسد:
اگر ثروتمند نیستی مهم نیست، بسیاری از مردم ثروتمند نیستند: اگر سالم
نیستی ، هستند افرادی که با معلولیت و بیماری زندگی می کنند؛ اگر زیبا
نیستی، برخورد درست یا زشتی نیز ورود دارد؛ اگر جوان نیستی همه با چهره
پیری ماه می شوند؛ اگر تحصیلات عالی نداری، با کمی سواد نیز می توان زندگی
گرد؛ اگر قدرت سیاسی و مقام نداری، مشاغل مهم متعلق به معدودی از انسان ها
هستند؛ اما اگر تصور درستی از خود نداری، برو بمیر که هیچ نداری!
آری، خود پنداره مثبت کلید رشد و سازندگی فردی و اجتماعی است؛ تصوری که
شخص از وحدت و یکپارچگی وجود خویشتن دارد، به نحوی که خود را می بیند
مجموعه خصایصی که با خود در ارتباط است و استنباط هایی که از مشاهده خود در
بسیاری از موقعیت ها به عمل آورده است و الگوی خاصی که او را توصیف می
کند، بیانگر مفهوم خود است (تقی زاده، 1379: 27).
شخص به تدریج از روی تجربه های شخصی و
تأثیر دنیای خارج، نگرشی ثابت و پایدار از محیط و از خود و از ارتباط این
دو با یکدیگر به دست می آورد و بر اساس آن مسائل، زندگی را ارزیابی می کند و
برای مقابله با کاستی ها به کوشش می پردازد. نگرش های فرد از حقایق زندگی،
اخلاق، آرزوها و خواسته های او وابسته به تصویری هستند که او از خود دارد؛
یعنی ارزشی که وی برای خود قایل است به عبارت دیگر، تصور از خود منشا
احساس امنیت شخص می شود و اگر مورد تهدید قرار گیرد مانند این است که هسته
اصلی وجود مورد تهدید قرار گرفته است.
2-2-2- ویژگی های خود
با توجه به تعاریف متعدد که از خود وجود دارند می توانیم تعریفی ترکیبی از
خود به عنوان یک نظام فعال و پیچیده از اعتقاداتی که شخص درباره خودش صحیح
می داند و هر اعتقادی نیز دارای ارزش نسبی می باشد. ارائه دهیم. تعریف
مزبور شامل دو ویژگی مهم در مورد خود است: خود سازمان یافته و خودپویا.
1- خودسازمان یافته
این مساله که خود عمدتا از نوعی کیفیت پایدار برخوردار بوده و از ویژگی
های این کیفیت، هماهنگی و نظم است. مورد توافق محققان می باشد. این نمودار
مارپیچی بزرگ، از قسمت هایی جزئی حلزونی شکلی ترکیب شده که هر کدام از ان
ها ممکن است نسبتا سامان یافته باشند، اما بخشی از خود تکاملی تلقی می
شوند. حلزون های کوچک معرف اعتقاداتی هستند که فرد درباره خود دارد. بعضی
از اعتقادات به طبیعت خود نزدیکترند و از اهمیت بالایی برخوردارند و به
همین دلیل، به مرکز بیضی بزرگ نزدیک تر ترسیم شده اند که این نوع اعتقادات
در مقابل تغییرات مقاوم می باشند. اعتقادات کم اهمیت تر به سمت خارج بیضی؛
یعنی در فاصله ای دورتر از هسته و مرکز خود رسم شده اند و به همین دلیل،
ناپایدار می باشند. پس خود به طور کلی کیفیتی ثابت دارد که دارای نظم و
هماهنگی خاص است.
دومین بخش تصویر سازمانی از خود مبتنی بر این است که هر مفهومی در این
سیستم (حلزون های کوچک) ارزش کلی منفی یا مثبت خود را دارد (این بعد یا
ارزش به وسیله خطوط افقی در نمودار ترسیم شده است).
کیفیت سوم سازمان یافته خود به چگونگی تعمیم موفقیت و شکست در سرتاسر
سیستم مربوط است. دیگوری (1406) از تحقیقات خود به این نتیجه رسید که وقتی
توانایی مهمی که ارزش زیادی به آن داده می شود با شکست روبرو می شود باعث
پایین آمدن ارزشیابی سایر توانایی های فردی می گردد و برعکس. موفقیت یک
توانایی مهم و با ارزش باعث بالا بردن ارزشیابی سایر توانایی های شخص می
شود. آخرین کیفیت سازمانی خود این است که خود، به طور شگفت انگیزی دارای
وحدت است به طوری که هیچ دو نفری عقاید همانند درباره خودشان ندارند.
2- خودپویا
شاید مهم ترین فرض از نظریه های جدید (خود) این باشد که انگیزه تمام
رفتارها حفاظت و ارتقای خود ادراک شده است. تجارب بر حسب ارتباطشان با خود
درک می شوند و رفتارها نیز از این درک ها سرچشمه می گیرد. در این صورت، می
توان نتیجه گرفت که تنها یک نوع انگیزش وجود دارد و آن هم انگیزه شخصی درون
است که هر انسان در تمام زمان ها و مکانها هنگام دست زدن به هر عمل دارد.
آن گونه که کمبز بیان کرده، مردم همیشه برانگیخته هستند و هیچ گاه هیچ فردی
را نمی توان یافت که بر انگیخته نشده باشد و این یک حسن خداداد برای مربی
است زیرا نیروی است که از درون هر دانش اموزی نشات می گیرد (دبلیو و
همکاران، 1378: 24).بنا بر عقیده کمبز و اسنیگ خود قالب اساسی مراجعات شخصی
و هسته مرکزی ادراک است که بقیه منطقه ادراک نیز در اطراف آن سازمان می
یابد. در این مفهوم خود پدیده ای است که هم محصول تجربیات گذشته و هم
سازنده تجربیات جدیدی است که توانایی اش را دارد.
این بدان معنا است که هر چیزی بر مبنای مراجعات فرد به خود و مجرای خود
درک می شود. دنیا از نظر فرد همان چیزی است که او می فهمد و از آن آگاهی
دارد، به عبارت دیگر، جهان و مفاهیم را به همان طریقی که خودمان می بینیم،
مورد ارزشیابی قرار می دهیم. بنا بر گزارش لکی (1945) خود در مقابل تغییر
مقاومت می کند، برای هماهنگی با خود می کوشد و در واقع این مقاومت در مقابل
تغییر یک جنبه مثبت است؛ چرا که اگر بنابراین باشد که خود زیاد تغییر کند،
شخص فاقد شخصیت پایدار خواهد شد (دبلیو و همکاران، 1378:26).
2-2-3 شکل گیری خود و خودپنداره
از میان پیشرفت های ذهنی موثر در اولین سال های زندگی ، می توان به تحول
خویشتن پنداری و درک ضمیر اول شخص مفرد اشاره کرد. اولین مرحله رشد خویشتن
پنداری، کودک را به آگاهی می رساند که متمایز از دیگران است و به عقیده
لوویسف بروکس و دیگران این آگاهی بر اساس کنش متقابل سن کودک و محیط انجام
می گیرد. مطالعه این پژوهشگران بدین نحو بود که آنان نمونه ای از کودکان
(9، 12، 18، 21 و 24 ماهه) را در مقابل آینه قرار می دادند و واکنش های
آنان را بر روی نوار ویدیویی ضبط می کردند. آن گاه مادر هر یک او را از
مقابل آینه دور می کرد و به دماغ او رنگ قرمز می مالید و کودک را دوباره
مقابل آینه می آورد تعداد کمی از کودکان کمتر ز 12 ماهه و 25درصد کودکان
15-18 ماهه و 88 درصد کودکان 24 ماهه با دست زدن به بینی واکنش می دادند
این نشانگر این است که آنها از وجود خود به عنوان یک شخص آگاهی داشتند؛
زیرا می دانستند که چهره واقعی آن ها چه شکلی است.
به عقیده این دانشمندان، در طول دو سال اول زندگی کودک از چهار مرحله رشد
خویشتن پنداری عبور می کند: از بدو تولد تا 3 ماهگی، کودک به شدت جذب چهره
انسان می شود سپس بین 3-8 ماهگی به کمک شاخص های بینایی، شناسایی قیافه خود
را آغاز می کند. به همین صورت، چون کودک می بیند تصویر بدن همراه با او
جابه جا می شود، خود را در تصویر نیز شناسایی می کند.آن گاه بین 8- 12
ماهگی وی ساختن خویشتن پنداری خود را به عنوان یک پدیده دایمی و مجهز به
کیفیت های پایدار آغاز می نماید. در نهایت مرحله چهارم در طول سال دوم
زندگی جریان پیدا می کند در این مرحله کودک کلیه واژه های جسمی خود را که
موجب تمایز او از سایر کودکان و بزرگسالان می شود شناسایی می کند. همچنین
معنای مالکیت را می فهمد در نتیجه اسباب بازی و قلمرو خود را می شناسد
(روانشناسی اجتماعی، ترجمه گنجی، ص 170).
کورسینی (1983) معتقد است می توان به جنبه هایی از خودپنداره پدیدار شناختی اشاره کرد که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
الف- خودپنداره فردی: بیانگر خصوصیات رفتاری فرد است از دیدگاه خویش. این
خودپنداره از خصوصیات جسمانی تا هویت جنسی قومی، طبقه اجتماعی- اقتصادی و
هویت من یا حس استمرار و یگانگی فرد در طول زمان را در بر می گیرد.
ب- خود پنداره اجتماعی: ویژگی و یا خصوصیت رفتاری شخص است که وی تصور می کند دیگران آن را مشاهده می کنند.
ج- خودآرمانی با توجه به خودپنداره شخصی فرد: این آرمان ها خودپنداره هایی هستند که فرد شخصا امیدوار است همانند آنها باشد
د- خودآرمانی با توجه به خودپنداره های اجتماعی فرد: این آرمان ها پنداره
هایی هستند که فرد دوست دارد دیگران آن گونه مشاهده کنند (بیابانگرد، 1378:
31).
[1] Generalized other
