پایان نامه بررسی رابطه عدالت سازمانی بر مبنای مدیریت اسلامی با انگیزش کارکنان دانشگاه جامع علمی کاربردی
چکیده
امروزه با توجه به نقش فراگیر و همه
جانبه سازمانها در زندگی اجتماعی انسانها نقش عدالت در سازمانها بیش از
پیش آشکارتر شده است. سازمانهای امروزی در واقع مینیاتوری از جامعه بوده و
تحقق عدالت در آنها به منزله تحقق عدالت در سطح جامعه است. هدف از انجام
این پژوهش بررسی رابطه بین عدالت سازمانی بر مبنای مدیریت اسلامی و انگیزش
کارکنان دانشگاه جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان میباشد. در این پژوهش از
13 آیه ی قران کریم و 8 حدیث معتبر استفاده شده است. روش پژوهش توصیفی و
از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش، کلیه کارکنان دانشگاه جامع
علمی کاربردی به تعداد 53 نفر میباشند که از روش سرشماری (تمام شماری)
استفاده شده است ابزار پژوهش پرسشنامه می باشد که روایی و پایایی آن تأیید
گردیده است. سپس دادهها با استفاده ازنرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل
قرار گرفته اندکه حاصل نتایج نشان می دهد بین عدالت سازمانی بر مبنای
مدیریت اسلامی و انگیزش کارکنان رابطه معنا داری وجود دارد. همچنین نتایج
فرضیات فرعی تحقیق حاکی از آن است که بین عدالت توزیعی، عدالت رویهای،
عدالت مراودهای و انگیزش نیز رابطه وجود دارد.
کلمات کلیدی: عدالت سازمانی، مدیریت اسلامی، انگیزش
مقدمه
یکی از بنیادی ترین مفاهیم در علوم
انسانی مفهوم عدالت است که اهمیت بی بدیل آن بر کسی پوشیده نیست . در طول
تاریخ یکی از آرزوهای اساسی انسان اجرای عدالت و تحقق آن در جامعه بوده است
(حسین زاده و دیگران 1386، 19). عدالت مفهومی است که بشر از آغاز تمدن خود
می شناخته و برای استقرار آن کوشیده است.مشاهده طبیعت، تاریخ رویدادها و
اندیشه در خلقت از دیرباز انسان را متوجه ساخت که جهان بیهوده آفریده نشده
است، هدفی را دنبال میکند و نظمی بر آن حکمفرماست. انسان نیز در این
مجموعه منظم و با هدف قرار گرفته است و با آن همگام و سازگار است (کاتوزیان
1376،34). عدالت در معنی و درک امروزی آن ارتباط نزدیکی با مفاهیمی چون
آزادی،برادری و برابری دارد.در واقع در بسیاری از نظام ها و نهادها بر
مبنای اینکه آیا همه اعضای آن دارای حقوق مساوی هستند و نهاد مذکور بهره
وری آن را تضمین میکند یا خیر مورد داوری قرار میگیرند.
پاره ای از متن
عدالت اسلامی[1]:
کلمه ی عدل را معمولاً با چند معنا و
کاربرد در اندیشههای اسلامی یاد میکنند که عبارت اند از: راستی، داد،
مثل، موزون بودن، رعایت تساوی و نفی هرگونه تبعیض، قرار دادن و نهادن هر
چیز در جای خویش،رعایت حقوق افراد و دادن حق به حق دار،رعایت استحقاقها در
افاضه ی وجود توسط خدای متعال (اخوان کاظمی 1386، 10).
عدالت سازمانی[2]:
عدالت سازمانی متغیری است که به توصیف
عدالت که به طور مستقیم با موقعیتهای شغلی ارتباط دارد به کار می رود.علی
الخصوص در عدالت سازمانی مطرح می شود که باید به چه شیوههایی با کارکنان
رفتار شود تا احساس کنند که بصورت عادلانهای با آنها رفتار شده است (نعامی
شکرکن 1383، 31).
عدالت توزیعی[3]:
درحدود40 سال پیش روانشناسی به نام جی استیسی آدامز[4]
نظریه برابری اش را ارائه کرد و در این نظریه نشان داد که افراد مایل‌اند،
درقبال انجام کار پاداش منصفانه‌ای دریافت کنند؛ به عبارت دیگر به اندازه
همکارانشان از پاداشهای انجام کار بهره‌مند شوند. برابری طبق نظر آدامز
زمانی حاصل می شود که کارکنان احساس کنند که نسبتهای ورودیها (تلاشها) به
خروجیهایشان (پاداشها) با همین نسبتها در همکارانشان برابر باشد
(ایوانسویچ و ماتسون[5] 1996، 231).
عدالت رویه ای[6]:
عدالت رویهای یعنی عدالت درک شده از فرایندی که برای تعیین توزیع پاداشها استفاده میشود (رابینز 2001، 48).
عدالت تعاملی[7]:
عدالت تعاملی شامل روشی است که عدالت
سازمانی توسط سرپرستان به زیردستان منتقل میشود. این نوع عدالت مرتبط با
جنبه های فرایند ارتباطات(همچون ادب، صداقت و احترام) بین فرستنده و گیرنده
عدالت است (اسکاندرا[8] 1999، 98).
[1] - Islamic Justice[2] - Organizational Justice[3] - Distributive Justice[4] - G. Steisy Adamz[5] - Ivansouich and Matsoun
[6] - Procedural justice[7] - Interactional justice[8]- Scandra
فهرست مطالب
عنوان شماره صفحه
چکیده 1
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه 3
1-2- بیان مسأله 5
1-3- اهمیت و ضرورت 7
1-4- اهداف تحقیق 10
1-5- سؤالات تحقیق 10
1-6-1 تعاریف نظری 11
1-6-2 تعاریف عملیاتی 12
1-7- نوع متغیرها 12
1-8- قلمرو تحقیق 13
فصل دوم: مروری بر ادبیات و پیشینه تحقیق
مقدمه 15
بخش اول: عدالت 16
2-1- بررسی نظریه های پیرامون عدالت سازمانی 16
2-1-1 معنای لغوی عدالت 16
2-1-2 بحث مفهومی و اصطلاحی عدالت 17
2-1-2-1 عدالت در قرآن 17
2-1-2-2 عدالت در سیره‌ی نبوی 18
2-1-2-3 عدالت در اندیشه سیاسی امام علی (ع) 22
2-1-2-4 عدالت از نظر افلاطون 23
2-1-2-5 عدالت از دیدگاه شهید مطهری 23
2-1-3 عدالت صوری و ماهوی 26
2-1-4 عدالت طبیعی و حقوقی 26
2-1-5 مروری بر مبانی عدالت در فلسفه اجتماعی غرب 26
2-1-5-1 یونان باستان 26
2-1-5-2 اروپای پس از رنسانس 27
2-1-5-3 غرب معاصر 27
2-1-5-4 گستره عدالت در فرهنگ اسلامی 28
2-1-5-5 فلسفه 28
2-1-5-6 اخلاق 28
2-1-5-7 فقه 28
2-1-5-8 اجتماع و سیاست 29
2-1-6 موانع استقرار عدالت 29
2-1-7 عدالت اجتماعی 29
2-1-8 ابعاد عدالت اجتماعی 31
2-1-8-1 برابری و مساوات 31
2-1-8-2 قانون مندی 31
2-1-9 راهکارهای تامین عدالت اجتماعی 32
2-1-9-1 قانون صحیح 32
2-1-9-2 قانون گرایی 32
2-1-9-3 اخلاق 32
2-1-9-4 شایسته سالاری 33
2-1-9-5 نظارت اجتماعی 33
2-1-9-6 پیوند استوار حکومت و ملت 34
2-1-9-7 زی مردمی داشتن کاگزاران نظام 34
2-1-9-8 مبارزه با ستمگران 34
2-1-10 مفهوم عدالت سازمانی 34
2-1-11 تعریف عدالت سازمانی 36
2-1-12 مدل عمومی عدالت سازمانی 37
2-1-13 ابعاد عدالت در سازمان 37
2-1-13-1 عدالت توزیعی 38
2-1-13-1-1 نظریه برابری 40
2-1-13-1-2 واکنش‌های افراد در مقابل برابری و نابرابری ادراک شده 41
2-1-13-1-3 کاربردهای مدیریتی نظریه برابری 43
2-1-13-1-4 مدل قضاوت عادلانه 44
2-1-13-1-5 معیارهای عدالت توزیعی 44
2-1-13-2 عدالت رویه ای 45
2-1-13-2-1 راهکارهای درک عادلانه رویه ها 46
2-1-13-3 عدالت تعاملی 47
2-1-14 طبقه‌بندی گرین برگ از عدالت 48
2-1-15 کانون های عدالت سازمانی 49
2-1-16 عوامل مؤثر بر درک عدالت در سازمان 50
2-1-16-1 پیامدهایی که شخص از سازمان دریافت می کند 50
2-1-16-2 رویه های سازمانی 50
2-1-16-3 خصوصیات ادراک کننده 51
2-1-16-4 ویژگی های شخصیتی 51
2-1-16-5 ویژگی های جمعیت شناسی 51
2-1-17 نتایج حاصل از درک عدالت در سازمان 52
2-1-17-1 عملکرد کاری 52
2-1-17-2 رفتار شهروندی سازمانی 53
2-1-17-3 رفتار خلاف انتظار و ترک شغل 53
2-1-17-4 واکنش های نگرشی و احساسی نسبت به پیامدهای خاص، سازمان و سرپرست 53
2-1-17-5 افزایش تعهد سازمانی 53
2-1-17-6 رضایت شغلی و رضایت مشتری 54
2-1-18 قوانین شش گانه برای استقرار عدالت سازمانی 56
2-1-19 مدیریت منابع انسانی و عنصر عدالت 56
2-1-19-1 عدالت در استخدام افراد سازمان 56
2-1-19-2 عدالت در طراحی نظام جبران خدمات 57
2-1-19-3 عدالت در آموزش کارکنان 58
2-1-19-4 عدالت در طراحی سیستم های انضباطی 58
2-1-19-5 عدالت در اخراج کارکنان 59
2-1-19-6 عدالت در طراحی نظامِ ارزیابی کارکنان (تعیین شایستگی) 59
2-1-20 موانع اجرای تحقق عدالت سازمانی 60
2-1-20-1 تعریف نشدن اهداف و استراتژی ها بر محور عدالت 60
2-1-20-2 محیط 61
2-1-20-3 اندازه سازمان 61
2-1-20-4 ساخت قدرت و کنترل 62
2-1-20-5 موانع آگاهانه 63
2-1-20-6 موانع نا آگاهانه ( سوء ادراکات) 63
بخش دوم: انگیزش 65
2-2- تعریف انگیزش 65
2-2-1 انگیزش و رفتار 67
2-2-2 تأثیر انگیزه 67
2-2-3 نیاز و انگیزش 67
2-2-4 نیازهای ناخودآگاه 68
2-2-5 ابعاد انگیزش 68
2-2-6 تأثیر انگیزه بر عملکرد 68
2-2-7 نگرشی اسلامی به بحث انگیزش 69
2-2-7-1 انسان بر سر دو راهی 69
2-2-7-2 رابطه‌ی انگیزش و خیر و شر 69
2-2-7-3 نیازهای مادی 70
2-2-7-4 جاذبه‌های معنوی 70
2-2-8 کلیدهای اصلی اداره و رهبری انگیزش کارکنان 71
2-2-9 نقش انگیزش در سازمان ها 72
2-2-10 ضرورت شناخت نیازها 72
2-2-11 تعریف نیاز 73
2-2-12 مشخصات نیازها 73
2-2-13 مدیر مسلمان و انگیزش‌ها 74
2-2-14 اسلام و انگیزش برای تأمین نیازمندی‌ها 74
2-2-15 تئوری‌های نیاز در انگیزش 75
2-2-15-1 سلسله مراتب نیازهای مازلو 75
2-2-15-2 نظریه ERG آلدرفر 76
2-2-15-3 نظریه‌ی دو عاملی هرزبرگ 77
2-2-15-4 نظریه نیازهای سه گانه 77
2-2-15-5 ترکیب دیدگاه‌های مختلف نیاز 78
2-2-15-6 نظریه‌ی انتظار و احتمال 78
2-2-15-7 نظریه برابری 79
2-2-15-8 نظریه X و نظریه Y 79
2-2-15-9 نظریه هدف‌گذاری 80
2-2-15-10 نظریه اسناد 80
2-2-15-11 تئوری z اوچی 81
2-2-15-12 نظریه تقویت 81
2-2-16 از مفاهیم انگیزش چگونه در سازمانها استفاده میشود؟ 83
2-2-16-1 استفاده از انگیزنده‌ها 83
2-3- بررسی تحقیق‌های انجام شده 84
2-3-1 بررسی تحقیقات انجام شده در مورد عدالت سازمانی 84
2-3-1-1 تحقیقات انجام شده در داخل کشور 84
2-3-2-2 تحقیقات انجام شده در خارج کشور 86
2-3-2 بررسی تحقیقات انجام شده در مورد انگیزش 88
2-3-2-1 تحقیقات انجام شده در داخل کشور 88
2-3-2-2 تحقیقات انجام شده در خارج از کشور 91
2-4- چهارچوب نظری تحقیق 92
2-5- مدل مفهومی تحقیق 93
2-7- فرضیههای تحقیق 95
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
3-1- مقدمه 97
3-2- نوع و روش پژوهش 97
3-3- فرایند تحقیق 97
3-4- جامعه آماری پژوهش 98
3-5- نمونه پژوهش 98
3-6- روش های گردآوری اطلاعات 99
3-7- ابزار گردآوری دادهها 99
3-7-1 پرسشنامه عدالت سازمانی مبتنی بر مدیریت اسلامی 99
3-7-2 پرسشنامه انگیزش کارکنان 100
3-8- تعیین روایی و پایایی ابزارهای اندازه گیری پژوهش 100
3-8-1 روایی پرسشنامه 100
3-8-2 پایایی پرسشنامه ها 101
3-9- روش تجزیه و تحلیل داده ها 102
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
مقدمه 104
4-1- توصیف آماری دادهها 104
4-1-1 توزیع آماری نمونه بر حسب جنسیت 105
4-1-2 توزیع آماری نمونه بر حسب تحصیلات 106
4-1-3 توزیع آماری نمونه بر حسب سنوات خدمت 107
4-1-4 توزیع آماری نمونه بر حسب سن 108
4-2- بررسی توصیفی سؤالات و مؤلفه های پرسشنامه عدالت سازمانی بر مبنای مدیریت اسلامی و انگیزش کارکنان 109
4-2-1 توصیف آماری پرسشنامه عدالت سازمانی بر مبنای مدیریت اسلامی 110
4-2-1-1 توصیف آماری مؤلفه عدالت توزیعی بر مبنای مدیریت اسلامی 110
4-2-1-2 توصیف آماری مؤلفه عدالت رویه ای بر مبنای مدیریت اسلامی: 111
4-2-1-3 توصیف آماری مؤلفه عدالت مراوده ای بر مبنای مدیریت اسلامی 112
4-2-1-4 توصیف وضعیت کلی رابطه عدالت سازمانی بر مبنای مدیریت اسلامی دانشگاه های جامع علمی کاربردی در شهرستان کرمان 113
4-2-1-5 مقایسه توصیفی وضعیت مؤلفه‌های عدالت سازمانی بر مبنای مدیریت اسلامی دانشگاه های جامع علمی کاربردی در شهرستان کرمان 113
4-2-2 توصیف آماری پرسشنامه انگیزش کارکنان 114
4-2-2-1 توصیف آماری مؤلفه احساس امنیت 115
4-2-2-2 توصیف آماری مؤلفه احساس اجتماعی 116
4-2-2-3 توصیف آماری مؤلفه احساس احترام 116
4-2-2-4 توصیف آماری مؤلفه احساس استقلال 117
4-2-2-5 توصیف آماری مؤلفه احساس خود شکوفایی 118
4-2-2-6 توصیف وضعیت کلی انگیزش کارکنان در دانشگاههای جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان 119
4-2-2-7 مقایسه توصیفی وضعیت انگیزش کارکنان و مؤلفه های آن در دانشگاه های جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان 119
4-3- آمار استنباطی: تجزیه و تحلیل فرضیات پژوهش 121
4-3-1 فرضیه تحقیق 121
4-3-1-1 فرضیه اصلی 121
4-3-1-2 فرضیه های فرعی 122
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1- مقدمه 127
5-2- نتیجه گیری 127
5-2-1 نتایج توصیفی 128
5-2-2 نتایج استنباطی 128
5-3- محدودیت های تحقیق 134
5-4- پیشنهادات کاربردی 135
5-5- پیشنهادات پژوهشی 136
منابع و مآخذ 137
فهرست منابع فارسی 137
فهرست منابع انگلیسی 143
پیوست 146
پیوست الف) پرسشنامه عدالت سازمانی 146
پیوست ب) پرسشنامه انگیزش 148
چکیده انگلیسی 149
